ارزیابی روابط خویشاوندی، ساختار و تمایز ژنتیکی مار کبرای خزری (naja oxiana eichwald 1831) در ایران با استفاده از نشانگر میتوکندریایی دی‌لوپ

روابط خویشاوندی مار کبرای خزری (naja oxiana)، به عنوان شرقی‌ترین گونه از زیر جنس naja دارای ابهامات زیادی است. هدف از این مطالعه بررسی روابط تکاملی، تنوع، تغییرات و ساختار ژنتیکی کبرای خزری در جمعیت‌های شمال و شمال شرقی ایران بوده است. بدین منظور تعداد 19 نمونه از این گونه در زیستگاه های طبیعی آن ها در شمال شرقی (استان خراسان رضوی و خراسان شمالی) و شمال (استان گلستان) صید و تعداد پنج تا 10 فلس زیرشکمی از این افراد برداشت شد. از این فلس ها در آزمایشگاه به روش آمونیوم استات dna کافی استخراج و سپس برای تکثیر ژن دی‌لوپ به طول 589 جفت باز از دو آغازگر پیشرو و پسرو استفاده شد. تحلیل تبارشناسی با استفاده از بهترین مدل تکاملی و رسم درخت بیزین و حداکثر درست نمایی انجام گرفت. ارتباط بین هاپلوتایپ با استفاده از منطق حداکثر پارسیمونی با سطح بهینه 95 درصد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تعداد هفت هاپلوتیپ منحصر به فرد و یک هاپلوتایپ مشترک در بین جمیعت‌های شمال (استان گلستان) و شمال شرق (استان خراسان رضوی و خراسان شمالی) را تایید نمود. نتایج تحلیل تبارشناسی حاکی از جدایی جمعیت های کبرای خزری به صورت دو شاخه‌ای و با احتمال پسین (0.61) و بوت استرپ (54.31) نه چندان مستحکمی از کبرای چینی است. در نهایت تجزیه واریانس مولکولی (amova) به ترتیب تغییرات ژنتیکی بسیار اندک و غیرمعنی‌داری را در بین جمعیت‌های کبرای خزری در شمال و شمال شرقی کشور و تغییرات ژنتیکی بسیار زیاد و معنی‌داری (0.01> p) را در بین جمعیت کبرای خزری با کبرای چینی نشان داد. نتایج این مطالعه براساس نشانگر مورد استفاده حاکی از آن است که تبار کبرای خزری به نسبت تباری جوان است و از پرتوش سازشی (adaptive radiation) و گسترش جمعیت های مختلف آن در شرق و شمال شرقی ایران مدت زمان زیادی نمی‌گذرد. این نتایج نشان می‌دهد که برای حفاظت از کبرای خزری در بین جمعیت‌های شمال و شمال شرقی ایران می‌توان از طرح حفاظتی یکپارچه‌ای استفاده نمود.