برآورد پارامترهای ژنتیکی و قابلیت های ترکیب پذیری در تلاقی های دای آلل f3 گندم

این پژوهش به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی و بررسی وراثت پذیری برخی از صفات مورفولوژیک و اجزای عملکرد گندم با استفاده از طرح تلاقی‌های دای‌آلل یک طرفه پنج رقم والدینی (کراس عدل، چمران، مرودشت، شیراز، داراب 2) انجام شد. پس از تولید نسل های f1 و f2، نتاج f3 تلاقی‌ها به همراه والدین آن‌ها در سال‌ زراعی 92-91 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیش ترین مقدار وراثت پذیری عمومی به تعداد روز تا سنبله دهی (0.97) و کم ترین آن به وزن هزار دانه (0.76) تعلق داشت. بر اساس نتایج مدل جینکز- هیمن و نتایج تجزیه و تحلیل نموداری، نوع عمل ژن برای ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و عملکرد دانه به صورت غالبیت نسبی و برای درصد شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه از نوع فوق غالبیت بود. در تجزیۀ گریفینگ، اثرات gca و sca برای همه صفات معنی دار شد. نسبت میانگین مربعات gca به sca برای روز تا گلدهی معنی‌دار بود که بیانگر سهم بالای اثر افزایشی ژن‌ها در کنترل ژنتیکی این صفت و کارایی بالای انتخاب در به نژادی زودرسی است. رقم کراس عدل برای وزن هزار دانه (**2.84) و عملکرد دانه (**8.55) بالاترین قابلیت ترکیب پذیری عمومی را داشت. بر اساس اثر sca، کراس‌عدل × مرودشت برای صفات تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و شیراز × مرودشت برای وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد شاخص برداشت بالاترین قابلیت ترکیب پذیری خصوصی را نشان دادند. بنابراین با استفاده از رقم کراس عدل و نتاج حاصل از تلاقی های با sca مناسب می توان کارایی انتخاب در برنامه های به نژادی گندم برای عملکرد دانه را افزایش داد. هم چنین، می توان از ارقام داراب 2 و چمران با داشتن اثر gca منفی در به نژادی برای زودرسی و نیمه پاکوتاهی استفاده کرد.