ملاحظه شهود در آثار هنری و مقایسه با مفهوم آن در نقد عقل محض کانت

کشف و شهود از گواراترین و رازآمیزترین جلوه‌های حیات دینی بشر است. بازشناسی ماهیت و سرشت آن، ارزش معرفتی، سنجه‌های تشخیص سره از ناسره در میان انبوه دعاوی، باعث دلمشغولی بسیاری از اندیشمندان و خردورزان شده است. اثر هنری با ریشه گرفتن از شهود استعلایی و حسی هنرمند از یکسو و درک آن از سوی مخاطب، جاودان و یگانه می‌شود. «شهود»، حقیقت ذهن هنرمند و در نهایت حقیقت اثر هنری را آشکار می‌سازد. مبحث شهود در اندیشه بسیاری از اندیشمندان پرقدر بوده و این مقاله بر مفهوم شهود در ساختار معرفتی کانت تمرکز کرده است. «شهود»، از بنیادی‌ترین مفاهیم فلسفه «ایمانویل کانت» است و تا حد یک زیرساخت، نقش محوری در نظام معرفتی کانت ایفا می‌کند. کانت بر شهود حسی و قرار‌دادن ذهنیّت به عنوان درون‌مایه اصلی اثر هنری تاکید دارد و این نگرش، در شکل‌گیری مکاتب و آثار بزرگ هنری در دوران مدرنیسم و حتی پست‌مدرن راه‌گشا بوده است. در بررسی آثار هنری، حضور و مواجهه شهود در مثلثِ اثر هنری، هنرمند و مخاطب را شاهد هستیم. تاثیر شهود در ادراک اثر هنری و روند فهم و درک اثر هنری و آفرینش منسوب به آن نقشی مهم یافته است.این مقاله در نظر دارد منزلت شهود را در پیدایش آثار هنری مشخص و با استناد به تعریف کانت از مفهوم شهود در نقد اول (نقد عقل محض)، جایگاه آن را در آثار هنری تبیین و آشکار کند. فرضیه مقاله بر این استوار است که آثار هنری محصول کشف و شهود بوده و هنرمند با فعل یگانه ذهن خویش، یعنی شهود استعلایی دست به خلق اثر هنری زده است. بر‌اساس تعریف کانت از مفهوم شهود در نقد اول، شهود چیزی نیست جز آگاهی مستقیم از معنایی که در ذهن حاضر است و در شهود هنری این نگرش کانتی نقشی اساسی دارد و به همراه نبوغ هنرمند به ارتباط و تسخیر مخاطب می‌پردازد. این پژوهش به شیوه تحلیلی- توصیفی، با بهره گرفتن از کتب و مقالات به تحلیل داده‌ها پرداخته است.