طرح، نقش و رنگ رایج‌ترین قالی‌های واگیره‌ای یزد

پژوهش حاضر در زمینه بررسی و مطالعه متنوع‌ترین طرح قالی‌های واگیره‌ای به جا مانده در یزد به ویژه در مجموعه‌های خصوصی است که از دوران قاجار در این منطقه بافته‌شده‌اند که با استفاده از روش تحقیق توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و با تکیه بر مصاحبه‌های میدانی و مشاهده قالی‌های باقیمانده و تهیه تصویر از آنها، به بررسی و معرّفی مهم‌ترین و پررونق‌ترین قالی‌های دارای طرح‌های واگیره‌ای این دوران می‌پردازد. از دوران قاجار، طرح‌های واگیره‌ای مانند «گل و ماهی (هراتی)»، «سردارجنگی»، «امیرجنگی»، «احمد محمدآبادی»، «تال و خونچه» و بعضاً «شرق لندن» در یزد از رواج و محبوبیّت بیشتری در بین بافندگان و خریداران یزدی برخوردار شدند. از آنجا که طرح برخی از این قالی‌ها، مانند سردارجنگی و امیر جنگی همیشه دارای یک طرح، نقش یا رنگ ثابت نبوده‌اند، به همین سبب انواع قالی‌هایی که به این نام‌ها در یزد بافته‌شده‌اند نیز معرّفی می‌شوند. مقاله حاضر می‌کوشد ضمن شناخت سیر تحوّل قالیبافی و ساختار فنی بافت آن در استان و بررسی رایج‌ترین قالی‌ها با طرح واگیره‌ای، به تنوعات، ویژگی‌های طرح و رنگ، تفاوت‌ها و نقاط مشترک و تاثیر و تاثّر این قالی‌ها از سبک‌های مناطق دیگر بپردازد و سپس ارتباط و دسته‌بندی نقوش و رنگ‌های به کار گرفته شده در قالی‌ها را، تا حدّ امکان مورد شناسایی قرار دهد. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که ضمن تایید بومی‌بودن نام طرح و نوع نقوش و هم‌نشینی آنها در قالی‌ها، هنرمندان یزدی در ‌ارایه طرح، نقش و رنگ قالی‌های دستباف خود، از همه هنرهای سنتی و بومی یزد بهره برده‌اند و به طور کلّی ساختار هر کدام از قالی‌ها به‌گونه‌ای با نمادهای هنری، تاریخی، فرهنگی و اعتقادات مذهبی مردمان این خطّه کویری، ارتباط مستقیم دارد.