توسعه هدفمند ایستگاه‌های مترو؛ از قطب‌بندی فضایی تا یکپارچگی شهری در تهران

اصولاً بین دسترسی به امکانات حمل و نقل و توسعه نواحی شهری ارتباط متقابل و تنگاتنگی وجود دارد. دسترسی مناسب‌تر، گزینه‌های بیشتر جابه‌جایی و کاهش هزینه‌های حمل و نقل از جمله عوامل موثر در جذابیت و توسعه مناطق است. در نتیجه، ایجاد دسترسی به حمل و نقل عمومی می‌تواند به عنوان یکی از فرصت‌های مناسب جهت توسعه و پویایی مناطق شهری و افزایش کیفیت نواحی شهری به شمار آید. این مسیله در شهر تهران از حیث وجود بافت‌های راکد اقتصادی و همچنین شکاف دیرینه فضایی به لحاظ اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بین شمال و جنوب شهر بین شمال و جنوب شهر، حایز اهمیت است. لذا با توجه به گسترش سامانه‌های حمل و نقل عمومی همچون مترو در شهر تهران، آگاهی از تاثیرات ایستگاه‌های مترو بر کیفیت محیط مجاور امری ضروری در جهت برنامه‌ریزی و مکان‌یابی مناسب آنها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه آن است. از طرفی به کمک بررسی میدانی این موضوع در دو بستر متفاوت شمال و جنوب شهر تهران می‌توان علاوه بر شناخت تاثیرات و پیامدهای گوناگون ایستگاه‌های مترو در دو محیط متفاوت، به ارزیابی تاثیر گشایش ایستگاه‌های متروی تهران بر کاهش شکاف و قطب‌بندی فضایی بین شمال و جنوب شهر نیز پرداخت. از آنجا که اقدامات نوسازانه دو دهه گذشته در تهران قطب‌بندی و شکاف دیرینه شمال و جنوب تهران را تعدیل نکرده و عموماً به نفع مناطق مرفه شمالی بوده است، فرض این است که مناطق فقیر جنوبی تهران افزایش ارزش بیشتری را به سبب گشایش ایستگاه‌های مترو نسبت به مناطق شمالی و مرفه‌تر تجربه می‌کنند؛ لذا گشایش و توسعه ایستگاه‌های مترو می‌تواند سبب پویایی اقتصادی و بهبود کیفیت محیط در مناطق جنوبی و غیر‌برخوردار تهران شده و در نتیجه به ابزاری جهت تعدیل شکاف شمال و جنوب شهر تهران تبدیل شود. صحت این فرضیات در قالب مطالعات میدانی تغییرات کیفیت محیط در حوزه نفوذ ایستگاه مترو واقع در شمال تهران (ایستگاه دکتر شریعتی) و ایستگاه مترو واقع در جنوب تهران (ایستگاه میدان شهدا)، از طریق سنجش تغییرات شاخص قیمت زمین و مسکن بررسی می‌شود. روش تحقیق در این پژوهش بررسی میدانی و استفاده از داده‌های زمین مرجع و تحلیل تطبیقی این داده‌ها به کمک روش‌های تحلیل همبستگی آماری و رگرسیون خطی چندجمله‌ای است. مقایسه تاثیر ایستگاه‌های مترو بر ارزش املاک مسکونی مجاور در دو بستر متفاوت شمال و جنوب شهر تهران، رشد بیشتری را برای مناطق مرکزی و جنوبی تهران نسبت به مناطق شمالی آن نشان می‌دهد که حکایت از تعدیل شکاف شمال و جنوب شهر دارد.