بررسی تداوم سنت‌های موثر در شکل‌گیری پل خواجو

استمرار تجارب در معماری گذشته ایران، همواره به شکل سنتی وجود داشته است. حفظ و تداوم این سنت‌ها در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید، پایه‌ای برای نوزایی آثار بدیع و در عین حال مورد پذیرش جامعه بود. پل‌های تاریخی اصفهان، نمونه‌ای از تکوین و تکامل چنین روندی است که در دوره صفویه به اوج شکوفایی رسید این شکوفایی که با مرمت پل‌های گذشته و احداث پل‌های جدید همراه بود، به دلیل رونق تجارت، پایتختی اصفهان و گسترش شهر به سمت رودخانه زاینده‌رود ایجاد شد. در میان این پل‌ها، پل خواجو دارای کالبد متفاوتی نسبت به دیگر پل‌های اصفهان است که به همین دلیل در این پژوهش به آن توجه ویژه شده است. سوالات اصلی نیز پیرامون چگونگی شکل‌گیری این پل (خواجو) با توجه به تجربیات و ایده‌های رایج در پل‌های منطقه شکل گرفت. برای پاسخگویی بهتر با نگاه به سه معیار کارکرد، کالبد و سازه، سنت‌های موثر و چگونگی تداوم آنها در شکل‌گیری پل خواجو شناسایی شدند. باید توجه داشت که تحولات جوامع انسانی و توجه بیش از حد به جابه‌جایی سواره در دهه‌های اخیر، سبب افت کیفیت فضایی پل شده و مفهوم پل را به عاملِ ارتباط‌دهنده دو نقطه تقلیل داده است. به همین دلیل، مناسب است که با توجه به نمونه‌های گذشته، در کنار توجه به ساختار سازه‌ای پل‌های جدید، به نقش و مفهوم پیاده نیز توجه شود. این پژوهش که براساس مطالعات تطبیقی و به روش توصیفی‌ـ تحلیلی انجام پذیرفته، نشان می‌دهد، آن چه سبب ارزش پل خواجو شده، نگاهی است که به انسان پیاده دارد؛ انسانی که راه می‌رود، تفکر و تماشا می‌کند، می‌شنود، می‌آساید و به تفریح می‌پردازد. کالبد این پل، به همه این نیازها پاسخ داده و شرایط مناسبی را برای بروز آنها فراهم آورده است. از آن جا که امروزه بیش از گذشته، نیاز به چنین تفکری در طراحی وجود دارد؛ تجربه پل خواجو احتمالاً می‌تواند در طراحی پل‌ها و دیگر بناهای معماری موثر واقع شود.