بررسی وجوه شکل‌گیری مرقع هفت اورنگ ابراهیم میرزا صفوی با رویکرد تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف

بیان مسئله: نگارگری از منابع غنی هنر ایران و تمدن اسلامی است و دورۀ صفویه جزء درخشان‌ترین دوره‌ در هنر اسلامی به شمار می‌رود. مطالعۀ آثار این دورۀ به دلیل بازشناسی پیشینۀ فرهنگ و هویت ایرانی و تاثیراتشان بر هنر اسلامی ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مرقع هفت اورنگ ابراهیم میرزا، معروف به جامی فریر، آخرین نسخه مصور ممتاز با معیارهای سلطنتی بوده که به سفارش و حمایت سلطان ابراهیم میرزا در دورۀ صفویه تولید شده است. این مرقع در دوره شاه تهماسب، همزمان با تغییرات سیاسی و اجتماعی و محدودیت‌های حمایتی از هنر و هنرمندان، خلق شده است. به نظر می‌رسد این اثر در فضایی نسبتاً آزاد و مستقل از تحولات و ایدئولوژی حاکم بر زمان خود شکل گرفته است.هدف پژوهش: این پژوهش با رویکردی تاریخی و گفتمانی، در چارچوب نظری نورمن فرکلاف، به بررسی بافت زمینه‌ای و عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر شکل‌گیری مرقع هفت اورنگ ابراهیم میرزا می‌پردازد. روش تحلیل گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین برای واکاوی این اثر به کار گرفته شده است. از نظر هدف، این پژوهش در دسته تحقیقات توسعه‌ای قرار می‌گیرد.روش‌پژوهش: این پژوهش از نظر ماهیت، توصیفی-تاریخی-تحلیلی است. و بر پایه بررسی‌های تاریخی و اطلاعات به‌دست‌آمده از بسترهای اجتماعی و سیاسی زمان شکل‌گیری مرقع ابراهیم میرزا انجام شده است. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها کیفی است. نتیجه‌گیری: با بررسی تاریخی بافت زمینه‌ای عوامل اجتماعی تاثیرگذار بر شکل‌گیری این مرقع در چهارچوب نظری نورمن فرکلاف نشان می‌دهد که ابراهیم میرزا، به‌دلیل موقعیت سیاسی، روابط سلطنتی و جهان‌بینی متفاوت خود، نقشی محوری در خلق این اثر داشته است. همچنین، تغییرات سیاسی و مذهبی ایجاد شده در قدرت حاکم صفویه برموضوع، تصاویر و مضامین مرقع تاثیرگذاشته و سبب ایجاد اثری هنری با ویژگی‌های متفاوت نسبت به سایر آثار هم‌ دوره‌اش شده است.

discourse study of the formation of haft awrang (seven thrones) ebrahim mirza safavi by norman fairclough’s discourse analysis approach

problem statement: persian painting (miniature) is one of the rich sources of iranian art and islamic civilization, with the safavid period being the most brilliant era in islamic art. studying the works of this period is important for recognizing cultural and identity background of iran and its influences on islamic art. the “haft awrang “ by ibrahim mirza, known as jami freer, is the last outstanding illustrated manuscript (muraqqa) with royal standards, created under the patronage of sultan ibrahim mirza during the safavid priod. this manuscript was created amidst political and social changes during the reign of shah tahmasp and limitations imposed on the support of art and artists. it seems to have been created in a free region, away from the prevailing transformations and ideologies of its time.research objective: this research, through a historical and discursive perspective and by study the contextual and social-cultural factors, aims to investigate the factors influencing the formation of ibrahim mirza’s “ haft awrang “ manuscript based on the discourse analysis approach within the theoretical framework of norman fairclough in three levels: description, interpretation, and explanation and is developmental in objective.research method: this research is descriptive-historical-analytical in terms of purposes, relying on historical review and information obtained from the social and political contexts of the time when ibrahim mirza’s manuscript was formed. the research method of analysis is qualitative.conclusion: by historically examining the contextual and social factors in the formation of the manuscript and analyzing them within norman fairclough’s framework, it was found that ibrahim mirza, due to his political position, royal relations, and different worldview, played a central role in the creation of this work. additionally, the political and religious changes in the safavid ruling power influenced the themes, images, and content of the manuscript, resulting in an artistic work with distinct characteristics compared to its time.