بازشناسی کارکرد محور آیینی به‌‌عنوان پیشران بازآفرینی شهری فرهنگ‌‌مبنا (نمونه‌موردی: محور زینبیه و حسینیۀ اعظم تا امامزاده سیدابراهیم(ع) شهر زنجان)

بیان مسئله: در راهبردهای بازآفرینی فرهنگ‌‌مبنای فضاهای شهری، توجه به تاثیرات فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی فعالیت‌‌ها و رویدادها و همچنین ویژگی‌‌های کالبدی-فضایی فضاهای میزبان، اهمیت زیادی دارد. فضاهای میزبان آیین‌‌ها، گستره‌‌ای از فضاهای مختلف را که بایستی دارای ویژگی‌‌های خاص کالبدی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی باشند، شامل می‌‌شود. بازآفرینی فضاهای شهری به‌واسطۀ کارکردهای آیینی می‌‌تواند شرایط فضا را به چالش کشیده و شکل‌‌گیری نوعی فضای اجتماعی، همبستگی و بهبود حس مکان و مشارکت شهروندان را تسهیل بخشد. شهر زنجان به‌مثابۀ کارکرد آیینی خود در مراسم‌‌های مذهبی و ملی به‌ویژه در ایام محرم معروفیت یافته است. از این‌رو انتظار می‌‌رود فضای تجلی مراسمات مذهبی متناسب با کارکرد آیینی بوده و فرسودگی، زوال و پژمردگی محور آیینی تاثیر چشمگیری بر کمیت و کیفیت همبستگی، احساس تعلق خاطر، هویت و... خواهد داشت.هدف پژوهش: این پژوهش درصدد بازشناسی کارکرد محورهای آیینی به‌‌عنوان پیشران بازآفرینی در محور زینبیه و حسینیۀ اعظم تا امامزاده سیدابراهیم (ع) شهر زنجان است.روش پژوهش: روش تحقیق براساس روش‌‌های جدید آینده‌پژوهی، تبیینی است. عوامل توسط 30 کارشناس و متخصص برنامه‌‌ریزی شهری با به‌کارگیری پویش محیطی، تحلیل اثرات متقابل/ ساختاری موردارزیابی قرار گرفت و از نرم افزار تخصصی آینده‌پژوهی micmac برای بازشناسی کارکرد محور آیینی به‌‌عنوان پیشران بازآفرینی شهری استفاده شده است. نتیجه‌‌گیری: نتایج نشان داد که وضعیت پراکندگی متغیرهای موثر نشان از ناپایداری سیستم است. از میان 29 عامل بررسی‌شده 10 عامل اصلی به‌‌عنوان عوامل کلیدی موثر بر کارکردمحور آیینی انتخاب شده‌‌اند که همۀ عوامل در هر دو روش مستقیم و غیرمستقیم تکرار شده‌‌اند. هماهنگی با زمینۀ تاریخی، حس مکان، پویایی و ماندگاری، تداوم کالبدی، نقش‌‌انگیزی ذهنی، معنادهندگی به محیط، انتظام‌گیرنده از مذهب و فرهنگ، پیوستگی کالبدی- اجتماعی، سازگاری و پویایی فضا به‌‌عنوان عوامل کلیدی موثر در بازآفرینی محور زینبیه و حسینیۀ اعظم تا امامزاده سیدابراهیم (ع) شهر زنجان مطرح هستند. هم‌‌افزایی کیفیت عوامل کلیدی، تاثیر چشمگیری بر افزایش کیفیت تعامل و همبستگی افراد با محیط خواهد داشت.

recognition of functionality of ritual-centric axis as a driver for culture-based urban regeneration (a case study of the zeynabieh and hosseinieh azam to imamzadeh seyed ebrahim axis in zanjan city)

problem statement: in the strategies for culture-based urban regeneration, the cultural-social and economic impacts of activities and events, as well as the physical-spatial characteristics of the host spaces, are of great importance. ritual-hosting spaces encompass a range of environments that must possess specific physical, cultural, social, economic, and managerial attributes. urban regeneration through ritual functionalities can challenge the conditions of spaces, facilitating the formation of social space, fostering solidarity, enhancing the sense of place, and increasing citizen participation. zanjan city is renowned for its ritual functions, especially during the religious and national ceremonies in the month of muharram. therefore, it is expected that the spaces manifesting these religious ceremonies align with their ritual functions and that the deterioration, decay, and decline of these ritual axes would significantly impact the quantity and quality of solidarity, sense of belonging, identity, and more.research objective: this study aims to identify the role of ritual-centric axes as drivers of regeneration along the zeynabieh and hosseinieh azam to imamzadeh seyed ebrahim (pbuh) axis in zanjan city.research method: the study employs explanatory methods based on novel future study techniques. the factors were evaluated by 30 urban planning experts using environmental scanning and cross-impact/structural analysis. the specialized future studies’ software, micmac, was used to identify the functionality of the ritual axis as a driver for urban regeneration.conclusion: the results indicate that the dispersion of the influential variables suggests system instability. out of 29 factors analyzed, 10 key factors were identified as critical influencers on the ritual-centric axis, consistently appearing in both direct and indirect methods. these key factors—alignment with historical context, sense of place, dynamism and sustainability, physical continuity, mental role creation, environmental signification, organization derived from religion and culture, physical-social continuity, adaptability, and spatial dynamism—are crucial in the regeneration of the zeynabieh and hosseinieh azam to imamzadeh seyed ebrahim axis in zanjan. enhancing the quality of these key factors will significantly improve the quality of interactions and solidarity among individuals with the environment.