بررسی جایگاه آستانگی در معماری خانه‌های ویلایی شمال بخش مرکزی تهران در دورۀ پهلوی بر اساس مفهوم سکونت نزد نوربرگ‌شولتز

بیان مسئله: آستانگی، مرحلۀ میانی از فرایند گذار، شامل جدایی، انتقالی/ آستانه‌ای و پیوستن، نزد صاحب‌نظران انسان‌شناسی است. این مفهوم، در امر سکونت نزد نوربرگ‌شولتز ناظر بر رابطۀ متقابل «سرگردانی» و «ماندن» در فرایند جدایی تا رسیدن میان مراکز و راه‎ها، جهت ایجاد رابطه‌ای صمیمانه با مکان جایگاهی اساسی دارد؛ دراین‌راستا، مجموعه ویژگی‌های آستانگی فضاها، حاصل از تبیین جایگاه آستانگی در سکونت برمبنای سلسله‌مراتب، تحت ‌عنوان ماهیت انفصالی- ‌اتصالی، گشودگی و نفوذپذیری، انعطاف‌پذیری و گوناگونی و پویایی قابل‌شناخت هستند.هدف پژوهش: هدف این پژوهش، بررسی جایگاه آستانگی بر اساس ویژگی‌های فضایی حاصل از تبیین آستانگی در سکونت، در عرصه‌های سه‌گانۀ گذار نمونه‌هایی از خانه‌های ویلایی شمال بخش مرکزی تهران در دورۀ پهلوی است. دراین‌راستا، این پژوهش با ارائۀ نتایج خود، شناختی از کیفیات آستانگی فضاهای مذکور با توجه به تغییرات آستانگی در دورۀ پهلوی در تهران  به‌عنوان پایتخت، به وجود می‌آورد. نتایج پژوهش،  به‌عنوان پاسخی به چیستی جایگاه آستانگی در فضاهای مذکور، می‌تواند گامی در حوزۀ بررسی و طراحی فضاهای قابل‌سکونت، به‌عنوان هدف معماری، به‌ ویژه مسکن، قلمداد شود.روش پژوهش: این پژوهش توصیفی- تحلیلی، ازطریق موردپژوهشی متکی ‌‌بر مطالعات اسنادی، مشاهدات میدانی، مستندنگاری و تحلیل و مقایسۀ تطبیقی یافته‌ها انجام ‌شده است.نتیجه‌گیری: ماحصل تحقیق بیان می‌کند، بیشترین تغییرات در «سلسله‌مراتب»، «انفصال- اتصال» و «گشودگی» در «محدودۀ ورودی بنا»، «ورودی اتاق‌ها» و «فضاهای خارجی» است. این تغییرات، به ‌ترتیب موجب غلبۀ گشودگی بر بستگی و انفصال بر اتصال؛ غلبۀ یکبارگی، ضعیف‌شدن حریم داخل اتاق - و در مواردی تقلیل خوانایی هال ورودی- و اشراف شده‌اند. علاوه‌بر این، «هال ورودی در ترکیب با راه‌پله» و «فضاهای نیمه‌باز» در نمونه‌های مطالعه‌شدۀ دورۀ دوم پهلوی، نسبت به دورۀ اول، به‌لحاظ «ماهیت انفصالی- اتصالی» قوی‌تر عمل کرده‌اند. از سوی‌ دیگر، همواره به شاخص‌های «انعطاف‌پذیری»، «گوناگونی» و «پویایی»، علی‌رغم اشراف، توجه شده و به‌خصوص در بخش «فضاهای نیمه‌باز»، در بناهای دورۀ دوم نسبت به دورۀ اول، در تقویت جایگاه آستانگی تاثیرگذارتر بوده‌اند.

investigation of the position of liminality in the architecture of villa houses in the northern area of central tehran constructed during the pahlavi era based on the concept of dwelling by norberg schulz

problem statement: liminality as the middle state of the phase of rites of passage, including separation, transition, and incorporation of the viewpoint of pundit anthropologists, has a basic position in dwelling whose essence is the dialectic of settling and wandering in norberg-schulz’s viewpoint; therefore investigation of the position of liminality in spaces based on the result of explicating liminality in dwelling including hierarchy, articulation, openness and permeability, robustness, variety and dynamism is an essential matter in the field of creating spaces especially residential architecture as private mode of dwelling.research objective: the goals of this article are to investigate the position of liminality in villa houses of the pahlavi era in the north of the central part of tehran and the differences of liminality’s position in different areas of those buildings in the first and second parts of pahlavi era. pahlavi era is chosen as the period of research according to fields and samples of changing liminality in residential buildings and tehran is chosen as a place of research because it was directly exposed to these changes as a capital and model of other cities.research method: this descriptive-analytical research has been done through investigation cases based on inscriptive studying, field observation, documentation, and comparative analyzing findings.conclusion: the results of the research show that the position of hierarchy, articulation, and openness has been changed; in this way, inattention to these characters in the outer area of building’s entrances, room entrances, and exterior spaces and surfaces leads to dominance of openness and separation; obscurity and sudden entry; and domination of other buildings; while the entrance of interior spaces in connection with stairs had more impressive role progressively and made transitional center in the whole of space. moreover, robustness, variety, and dynamism have been figured agreeable especially in semi-opened spaces of the second part of the pahlavi era, despite domination.