بررسی ساختار فضایی خانه‌های تهران اواخر قاجار و پهلوی اول با معیارهای الگوی خانۀ ایرانی با تکیه بر سلسله‌مراتب دسترسی

بیان مسئله:نقش و جایگاه خانه در معماری ایران از گذشته اهمیت والایی داشته است و در طراحی هرکدام از آنها الگوهای متنوعی که متاثر از عوامل گوناگونی چون اقلیم، مذهب و فرهنگ است، مشاهده می‌شود. در ساختار معماری خانه‌های تاریخی نیز از محرمیت که یکی از اصول ارزشمند در معماری ایرانی است،‌ استفاده شده است. در خانه‌های ایرانی، این اصل نشات گرفته شده از اعتقادات مذهبی، فرهنگی و اجتماعی و سایر عوامل در پیوند کالبد معماری نمود پیدا می‌کند.هدف پژوهش: ارزیابی سلسله‌مراتب دسترسی با تاکید بر حریم خصوصی و توجه به الگوها و فضاها در معماری خانه‌های تاریخی ایران در ساختار پیوند کالبدی و شیوۀ زندگی و تاثیرپذیری آن در نمونه‌های بررسی‌شده است. طبق فرضیۀ پژوهش، به‌نظر می‌رسد که با استفاده از روش چیدمان فضایی براساس مبانی حفظ حریم خصوصی در خانه‌های تهران در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی دستیابی به الگو‌های عملکردی با تاکید بر فضای خصوصی و تغییرات نیاز‌های انسانی در طی زمان امکان‌پذیر باشد.روش پژوهش: با بررسی هشت خانۀ تاریخی در اواخر دورۀ قاجار و پهلوی اول در تهران به‌بررسی محرمیت در سلسله‌مراتب ورودی و همچنین تحلیل کمی و ارزیابی فضا‌ها پرداخته می‌شود. برای بررسی اصول معماری بومی ومقایسه ضوابط موجود در آن‌ها، داده‌های مذکور با استفاده از جستجوی میدانی و با استفاده از نرم‌افزار  spss22 و depth map گردآوری شد و با به‌کارگیری استدلال منطقی، همبستگی بین معیار‌های پژوهش در این خانه‌ها بررسی شد.نتیجه‌گیری: جمع‌بندی این مطالعه نشان می‌دهد توجه به سلسله‌مراتب دسترسی، ورودی و روابط فضایی بر مبنای پاسخ‌دهی به نیازهای انسانی دو دورۀ موردنظر، از مهم‌ترین عناصر در طراحی خانه‌های دوران مذکور هستند که منجر به تعریف الگوواره‌هایی شد.

investigating the spatial structure of tehran’s late qajar and early pahlavi houses using the criteria of the iranian house model with a focus on the hierarchy of access

problem statement: the role and position of the house in iranian architecture have been of paramount importance since ancient times, and various patterns influenced by factors such as climate, religion, and culture can be observed in the design of each of them. the principle of privacy, which is one of the valuable principles in iranian architecture, has also been used in the structure of historical houses. in iranian houses, this principle is derived from religious, cultural, social beliefs, and other factors in the integration of architectural structure.objective: this study aims to evaluate the hierarchy of access with an emphasis on privacy and attention to patterns and spaces in the architecture of historical houses in iran within the framework of the integration of architectural structure and lifestyle, and its impact on the examined samples. according to the research hypothesis, it seems that by using spatial arrangement based on the principles of privacy preservation in houses in tehran during the late qajar and early pahlavi periods, it is possible to achieve functional patterns emphasizing private space and changes in human needs over time.method: this research involves examining the privacy hierarchy in the entrances of 8 historical houses in the late qajar and early pahlavi periods in tehran, as well as quantitative analysis and evaluation of spaces. to investigate the principles of indigenous architecture and compare the existing regulations, the mentioned data were collected through field research and analyzed using spss 22 and depth map software. by employing logical reasoning, the correlation between the research criteria in these houses was examined.results: the results of this study indicate that attention to the hierarchy of access, entrance, and spatial relationships based on responding to the human needs of the two periods under study are among the most important elements in the design of houses of the mentioned era, leading to the definition of patterns for these houses.which led to the definition of patterns.