تعالی در معماری ایرانی با تاملی در حکمت متعالیه

بیان مسئله: به‌ نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین معضلات معماری امروز ایران عدم توانایی در بیان مفاهیم و ارزش‌های معنوی معماری ایرانی است. مراد از معماری ایرانی، معماری متکی و برآمده از حکمت ایرانی اسلامی است که در این تحقیق، مصداق بی‌بدیل آن یعنی حکمت متعالیه موردنظر است. از آن‌جایی که مطالعات اخیر در حوزۀ حکمت معماری ایرانی صرفاً بدون شناخت مبانی عمیق و مفاهیم معنوی مستتر در آن بوده است، تاکنون کالبد و فرم‌های معماری ایرانی بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته است که برای حفظ ارزش‌های معماری ایرانی ناکافی است. در این میان ارتباط نظر و عمل از روزن نگاه به مبانی صدرایی برای یافتن و شناخت این مفاهیم، مسئلۀ این پژوهش است. یعنی تاثیر اندیشه‌های صدرایی چطور می‌تواند در خلق اثر متعالی نقش داشته باشد؟ هدف پژوهش: هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین اسباب تعالی بخشی معماری ایرانی با تکیه بر آراء و اصول نظری حکمت متعالیه است. در این میان ارتباط بن‌مایه‌های فکری از حوزۀ حکمت متعالیه به هنر و به‌طور اخص، اثر معماری که یاری‌گر شناخت حقیقت هنر ایرانی است مورد مداقه قرار خواهد گرفت.روش پژوهش: نوشتارحاضر از نوع پژوهش‌های بنیادی-نظری است. به اختصار می‌توان گفت راهبرد انجام این پژوهش استدلال منطقی است. داده‌های آن، عمدتاً از طریق مشاهده و مطالعات آرشیوی (اسنادی و کتابخانه‌ای) به‌دست آمده است. راه‌کارهای مناسب و متناسب با موضوع از طریق تحلیل اطلاعات، جمع‌آوری و تدوین شده است. این پژوهش ازنظر ساختارگرایی با محوریت تاثیر تفکر فلسفی در معماری انجام شده است. تحلیل اطلاعات نیز براساس روش تحلیل کیفی، انجام می‌شود.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج یافته‌ها می‌توان بیان کرد که حلقۀ گم‌شده در معماری معاصر ارتباط میان هنر و حوزۀ مبانی حکمت ایرانی است که بتواند ما را به درک مفهوم حقیقت برساند. حقیقت گم‌شده‌ای که در معماری امروز منجر به عدم دستیابی به تعاریف دقیق از معیارهای هویتی شده است و در پی آن بحران التقاط در معماری امروز را در پی داشته که بن‌مایۀ ایرانی ندارد یا برساختی از ایرانی‌گری است. لذا رویکرد پژوهش حاضر نسبت به پژوهش‌های پیشین، بهره‌گیری از سه اصل؛ اصالت وجود، اصل تشکیک وجود و حرکت جوهری در معماری ایرانی و کشف اتحاد میان مبانی حکمت متعالیه و معماری ایرانی است، نتایج حاصل از پژوهش حاضر برمبنای نظرات ملاصدرا حاکی از آن است که معماری دربردارندۀ دو بٌعد وجود و ماهیت است. بٌعد ماهیت پاسخ‌گوی نیازهای مادی و بٌعد وجود آن، حقیقتی است که در خود آثار معماری نهفته شده است. با توجه به اصل اصالت وجود ملاصدرا می‌توان اذعان داشت که در معماری اصالت با بٌعد وجودی خواهد بود و اصل حرکت جوهری، تعالی را از ماده تا معنا براساس مبانی معنوی در قالب رموز سوق می‌دهد که این تعالی قابل تشکیک خواهد بود. لذا می‌توان با استفاده از مبانی فکری ملاصدرا به اصولی برای رسیدن به تعالی، در معماری معاصر ایرانی دست یافت.

excellence in iranian architecture by relying on the transcendent theosophy (al-hikmat al-muta’āliyah)

problem statement: it seems that one of the main problems of iranian architecture today is the inability to express the concepts of iranian architecture, and what is meant by iranian architecture, the architecture relies on and emerges from iranian-islamic theosophy , which, in this research, is its unique example, that is, transcendent theosophy.  since the recent studies related to the wisdom of iranian architecture have only been without understanding the deep foundations and spiritual concepts hidden in it, so far the body and forms of iranian architecture have been given more attention, which is insufficient to preserve the values of iranianarchitecture. meanwhile, the relationship between opinion and practice from the perspective of looking at the foundations of mulla sadra to find and understand these concepts is the problem of this research. that is, how can the influence of sadra’s ideas play a role in creating a transcendent works?research objective: the aim of the present study is to explain the reasons of excellence in iranian architecture by relying on the opinions and theoretical principles of transcendent theosophy. in the meantime, the connection of intellectual elements from the field of transcendent theosophy to art, and especially, the architectural work that helps to recognize the authenticity of iranian art, will be highlighted.research method: the present article is of the fundamental-theoretical research type. in short, it can be said that the strategy of this study is logical reasoning. its data is mainly obtained through observation and archival studies. appropriate and relevant solutions have been collected and compiled through information analysis. this research has been done in terms of structuralism, focusing on the influence of philosophical thinking in architecture. data analysis is also done according to the qualitative analysis method.conclusion: it can be said that the missing link in contemporary architecture is the connection between art and the field of the basics of iranian theosophy, which can lead us to understand the concept of truth. according to the results of the findings, it can be stated that the difference between the present research and the previous researches is the use of three principles: the primacy of existence and the principle of grades of existence and  “substantial motion”(al-harakat al-jawhariyyah)in iranian architecture and discovering the union between the foundations of transcendent theosophy and iranian architecture.the results of the present study, based on mulla sadra’s opinions, indicate that architecture includes two dimensions of existence and nature.  nature dimension responding to material needs and its existence dimension is the truth that is hidden in the architectural works themselves. according to the principle of primacy of existence of mullah sadra, it can be acknowledged that in architecture, originality will have an existential dimension, and the principle of substantial motion leads to excellence from material to meaning based on spiritual foundations in the form of mysteries.therefore, using the intellectual foundations of mullasadra, principles to achieve excellence can be achieved in contemporary iranian architecture.