پژوهشی تاریخی در بازیابی هویت فرهنگی ایرانی در ابداع و گسترش خط نستعلیق

بیان مسئله: ابداع خط نستعلیق در دوره ی تیموری یکی از مولفه‌های هویت‌ساز فرهنگ و هنر ایران و نیز فراهم‌آورنده ی محملی مناسب برای شعر و ادبیات ایرانی است. سیر تحول خوش‌نویسی در فرهنگ ایرانی مانند آینه‌ای هویت ایرانی را بازتاب داده و توانسته با گفتمان ادب‌محور خود در هدایت هنرهای دیگر هم تاثیر شگرفی بگذارد. خوش‌نویسان ایرانی با ابداع خطوطی که سرآمد آنها عروس خطوط اسلامی یعنی خط نستعلیق است، توانسته‌اند به نسبت‌ها و توازن ویژه‌ای دست یابند که جذابیت منحصربه‌فردی را در میان دیگر خطوط اسلامی ایجاد کند. اینکه هویت فرهنگی ایرانی چگونه در ادبیات فاخر فارسی در دوره‌های ابداع بازتاب و همگام با رشد و گسترش خط نستعلیق توسعه یافته و چگونه ترجمان بصری فرهنگ ایرانی در قالب خوش‌نویسی تجلی یافته و اینکه چه دوره‌هایی برای تطول و تحول خط نستعلیق در بازتاب ادبیات فارسی می‌توان در نظر گرفت مسائلی است که درباره ی آنها کمتر مطالعه شده و این پژوهش به دنبال پاسخ به آنهاست.هدف پژوهش: این پژوهش علل پایبندی هویت فرهنگی ایران در رویکرد به هنر خوش‌نویسی را بررسی و بیان می‌کند که هم‌نوا با شعر و ادب پارسی به عنوان پشتوانه ی اصلی رشد و گسترش آن، از اهمیت بالایی برخوردار بوده است.روش پژوهش:  این پژوهش از نوع کیفی بوده و مطالب با روش کتابخانه‌ای و خوانش منابع فراهم شده، همچنین با بررسی و خوانش بصری آثار خوش‌نویسی در دوره‌های یادشده به نتایج خود رسیده است.نتیجه‌گیری: این تحقیق بر هفت فراز تاریخی از شکوفایی و بالندگی خوش‌نویسی ایرانی می‌پردازد. به عبارت دیگر یافته‌های مقاله به رشد و گسترش ادب پارسی، در پرتو شکوفایی هنر خوش‌نویسی به معنای همواره به‌روزبودن آن دلالت می‌یابد. سرانجامِ این‌ سیر تکاملی، خوش‌نویسی را برای بازتاب ادبیات فارسی و تثبیت هویت فرهنگی ایرانی مهم‌ترین مولفه قلمداد می‌کند.

a historical research to retrieve iranian cultural identity in creating and expanding nastaliq calligraphy

problem statement: this article aims to review the creating background of the nastaliq calligraphy, an identity for iranian art and culture during the timurid era, and also a proper context for iranian poetry and literature. the development of calligraphy represents the iranian identity and culture like a mirror and has the potential to lead and impress other arts through its literature-based discourse. the iranian calligraphers have always been able to achieve a kind of proportion and stability by inventing various scripts like nastaliq a brilliant master handwriting that can create distinctive attention compared to the other islamic hand scripts. this study attempts to answer the following questions: a) how has the iranian cultural identity emerged in persian literature during the invention, development, and expansion of the nastaliq script, b) how has the visual interpretation of iranian culture been represented in the form of calligraphy?, c)what historical eras can be considered for addressing the development and evolution of the nastaliq script when represented in persian literature?research objective: this article examines and explains the reasons for the adherence of iran’s cultural identity to the art of calligraphy, which has been of great importance in persian poetry and literature, as the main reason for its growth and expansion.research method: this study used a qualitative research method. data was gathered by the library method and reviewing the specific works of calligraphy in the mentioned eras.conclusion: the result of this article addresses the seven historical eras of this prosperity and development of iranian calligraphy. in other words, the findings of this research include the growth and expansion of persian literature, in light of the flourishing art of calligraphy, as a progressive art. finally, at the end of this evolution, calligraphy is considered the most significant component to represent persian literature and establish iranian cultural identity.