بازخوانی شاخصه‌های کهن‌الگویی معماری خانه‌های قاجار محلۀ نوبر تبریز

بیان مسئله: تبریز به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای دوره قاجار، دربرگیرنده خانه‌‌های تاریخی است که تعدادی از آن‌ها در بافت محله نوبر قرار دارند و میراث ارزشمندی جهت بررسی، تحلیل و ارائه الگوهای طراحی هستند؛ از طرفی مفاهیم کهن‌‌الگویی در ساختار کالبدی آثار شاخص گذشته جایگاه ویژه‌‌ای دارند. به نظر می‌‌رسد در کنار الگوهای شکل‌‌گیری خانه‌‌ها، مفاهیم پنهانی در الگوهای خانه‌‌های قاجار تبریز وجود دارد.هدف پژوهش: این مقاله به دنبال تحلیل ارتباط مفاهیم کهن‌‌الگویی در خانه‌‌های قاجار محله نوبر تبریز و بیان شباهت‌‌ها و تفاوت‌‌هاست.روش پژوهش: به لحاظ محتوایی کیفی و به صورت کلی ساختار پژوهش تاریخی-تحلیلی بوده و در جمع‌‌بندی اطلاعات از کدگذاری استفاده شده است.نتیجه‌‌گیری: استخراج مولفه‌‌های شکل‌‌‌‌دهنده مفاهیم کهن‌‌الگویی و تحلیل محتوایی متون از طریق کدگذاری‌‌شان موجب دستیابی به معانی اشتراک و افتراق شاخصه‌‌ها در خانه‌‌های محله نوبر شد. در ریزفضاهای منتسب به بناها در بخش بسته، در حوضخانه‌‌ها بیشترین میزان مشابهت از لحاظ کاربست مفاهیم کهن‌‌الگویی و کمترین مشابهت در ورودی وجود دارد، همچنین در مجموع در بخش بسته میزان تشابهات و افتراقات برابر است. در بخش نیمه‌باز در ایوان‌ها بحث تشابه بیشتر از تمایز است و سر آخر در بخش باز در حیاط‌ها و مهتابی‌ها تفاوت‌ها بیشتر از شباهت‌هاست. درنتیجه با وجود فضاهای مشترک در خانه‌های مطالعه‌شده و نیز شباهت‌های ظاهری در الگوی شکل‌‌گیری هندسه آن‌‌ها، می‌‌توان مفاهیم متمایز را بیشتر از مفاهیم متشابه یافت که نشان‌دهنده الگوهای متفاوت در خانه‌های تاریخی آن دوران است.

rereading architecture archetypal indicators of qajar houses located in nobar neighborhood of tabriz, iran

problem statement: tabriz, one of the most important cities, during the qajar era includes historic houses located in the nobar neighborhood fabric. these historic houses are precious heritage used to analyze and develop design models. on the other hand, archetypal concepts have an outstanding situation in the physical structure of landmark monuments in the past. it seems there are latent notions in the designs of the qajar houses of tabriz, in addition to house formation patterns.research objective:  the present study aimed at finding the association between archetypal concepts in qajar houses located in the nobar neighborhood and their similarities and differences. research method: this is a qualitative study in terms of content and a historic-analytical study in terms of research structure. this study used grounded theory for data analysis.conclusion: this study found similar meanings and different indicators in houses located in the nobar neighborhood by extracting the components shaping archetypal concepts and content analysis of transcripts by coding these contents. in terms of micro-spaces attributed to buildings in the closed part, the most similarity was observed in the ponds, while the lowest similarity was seen in the entrance regarding the application of archetypal concepts. moreover, there are equal similarities and differences in closed spaces. in semi-open spaces, similarities exceed differences in porches. finally, differences are greater than similarities in courtyards and balconies regarding open space. therefore, despite the shared spaces in the studied houses and apparent similarities in their geometrical formation, the differentiated concepts exceed the similar ones implying different patterns and designs of historic houses during the qajar era.