مطالعه نقوش دست بافته‌ها و دستمال های ترکمن از گذار مردم‌شناسی هنر

بیان مسئله: دست‌بافته و دست‌مال‌های ترکمن، ساحتی از هنرهای بومی هستند که ضمن مرتفع‌ساختن نیازهای زندگی و برجسته‌سازی هویت هنری، محملی برای آشکارسازی باورها از طریق بازنمایی نقوش انتزاعی و تجریدی بوده است. نکته حائز اهمیت در این آثار، اهمیت و اهتمام ویژه به جنبه معناشناختی و باورمحوری نقوش، در کنار بعد زیباشناختی است. این مسئله در سایر جوامع عشایری، به نسبت کم‌تر است. برجسته‌ترین بخش زندگی در جامعه ترکمن، حضور باورها، آیین‌ها و آموزه‌های باستانی(شمنی) و دینی است که از طریق آثار هنری و به سبک تجریدی به مخاطب عرضه می‌شود. ازاین‌رو، مطالعه جهان‌بینی بافنده ترکمن که در قالب انواع نگاره‌ها در دست‌بافته‌ها و دست‌مال‌ها نقش‌پردازی شده، با رویکرد مردم‌شناسی هنر میسر است. رسالت این رویکرد، مطالعه، فهم و درک محتوای آثار هنری، در بستر فرهنگی جامعه آفرینندگان آن است. بنابراین پرسش اصلی پژوهش این است که نقوش دست‌بافته‌ها و دست‌مال‌های ترکمن از دیدگاه مردم‌شناسی هنر، دارای چه ویژگی‌هایی هستند و چگونه می‌توان از این دیدگاه و با لحاظ زمینه‌های فرهنگی ترکمن به فهم معنایی و زیبایی آن‌ها، پی برد؟ هدف پژوهش: مطالعه و فهم نقوش دست‌بافته‌ها و دست‌مال‌های ترکمن از منظر فرهنگ جامعه بافنده ترکمن است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و توسعه‌ای، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است. نتیجه‌گیری: سبک غالب نقش‌پردازی نقوش تجریدی(عدم شباهت به مصداق بیرونی) است تا انتزاعی. همچنین نقوش بیش از آنکه جنبه زیباشناختی(تزیین و آراستن)، داشته باشند، با تکیه بر عقاید و باورها، آفریده می‌شوند و وجه نمادین و معناشناختی دارند. عمده نقوش شامل دسته نقوش محافظ (دعا، تعویذ، طلسم، خمتاز، بازوبند)، قوچک، پرندگان محلی و گل (گول، ترنج) هستند که در هر ایل و قبیله دارای نشان و فرمی خاص است. همچنین دست‌بافته‌ها دارای کارکردهای ویژه‌ای هستند.

art anthropology study on turkmen handwoven and handkerchiefs motifs

problem statement: turkmen handwoven and handkerchiefs are a field of native arts that, while meeting the needs of life and highlighting the artistic identity, have been a vehicle for revealing beliefs through the representation of abstract motifs. the critical point in these works is the importance and exceptional attention to the semantic and belief-oriented aspects of the motifs, along with the aesthetic dimension. this issue is relatively less in other nomadic societies. in the lifestyle of turkmen society, there is a prominent presence of ancient (shamanic) and religious beliefs, rituals, and teachings that are presented to the audience through abstract artworks. therefore, we can do an anthropological study on the turkmen weavers’ worldview, which presents in the paintings. this approach seeks to study and understand artworks’ content in their creators’ cultural context. so the central question of the research is, what are the anthropological characteristics of turkmen handwoven and handkerchief motifs? and how can we study their semantics and aesthetics in terms of this aspect and turkmen cultural contexts?research objective: this study attempts to examine and understand turkmen’s handmade motifs in the context of turkmen weaving culture.research method: the type of this study is qualitative and developmental and its method is descriptive-analytical with a library data collection. conclusion: the dominant style of painting motifs is more discrete than abstract. also, the motifs are created relying on beliefs more than they have aesthetics (decorative) and symbolic and semantic aspects. most of the motifs include the group of protective motifs (prayer, spell, armband), ram, local birds, and flowers (bergamot) that has a special marker and form in each tribe. also, handmade have special functions.