بازنمایی فضای معماری در سینما با رویکرد پدیدارشناسی (نمونۀ موردی: فیلم نوستالژیا)

بیان مسئله: میان معماری و سینما پیوند تاریخی و اجتماعی موثقی وجود دارد. سینما به‌عنوان هنر هفتم، برآیند سایر هنرها از جمله ادبیات، تئاتر، نقاشی و معماری است. در این میان، معماری پررنگ‌تر از سایر فرم‌‌های هنری در سینما نقش ایفا می‌کند. سینما این امکان را به بشر داد تا پدیده‌‌ها و واقعیت‌ها را از زاویه دید و منظری تازه تجربه کنند. احتمال آن‌که فیلم بتواند «تجربه مستقیم از فضا‌ی زیسته» را گشوده و افشا کند، مولفه‌ای است که از منظر معماری، ارزش بررسی‌کردن را دارد. رسانه سینما، به‌ویژه فیلم‌های خودزیست‌نامه، از جهت بازنمایی فضا‌ی زیسته و خاطره تجربه آن فضا از نگاه کارگردان در درک مکانیسم حافظه فضایی، در ذهن مخاطبان و معماران حائز اهمیت می‌باشند. فیلم‌های آندری تارکوفسکی، از زندگی‌نامه‌ خود کارگردان نشئت گرفته‌اند و شعر وجودی زیستن وی را بیان می‌کنند؛ فیلم نوستالژیا، به‌عنوان نمونه موردی در نظر گرفته شده است. پرسش پژوهش، مطرح می‌کند که چگونه معنا و حافظه فضایی از طریق رسانه فیلم خودزیست‌نامه نوستالژیای آندری تارکوفسکی (فیلم به‌عنوان بازنمایی بصری مکان زیست‌شده) انتقال داده می‌شود‌؟ هدف پژوهش: در این پژوهش، هدف بررسی معنا و حافظه فضایی فضا‌های زیسته در فیلم خودزیست‌نامه نوستالژیا، از منظر پدیدارشناسی می‌باشد. روش پژوهش: روش تحقیق از نوع کیفی و روش توصیفی-تحلیلی و پدیدارشناسی است. که از منظر پدیدارشناسی، نه از گزیده مصاحبه‌‌ها بلکه از تصاویر متحرک فیلم‌های سینمایی نشئت گرفته است. مطالعه کنونی فیلم از نوع «‌پدیدارشناسی توصیفی بصری» از تجربه فضا است. نتیجه‌گیری: بررسی‌ها نشان می‌دهند با خوانش پدیدارشناسانه معماری از طریق رسانه سینما، در فیلم خودزیست‌نامه نوستالژیا اثر آندری تارکوفسکی، زمانی‌که فیلم‌ساز به درک عمیقی از فضا و معماری رسیده و فضای فیلم حاصل تجربیات زیسته‌ وی باشد، این معانی توسط مخاطب درک، رمزگشایی و تجربه می‌شوند. فیلم نوستالژیا، درباره‌ حس دلتنگی و اشتیاق برای خانه دوران کودکی است، خانه به‌عنوان اولین مکان تجربه‌شده در کودکی، همواره در حافظه فضایی فرد ماندگار خواهد بود و نگرش بعدی به فضا‌‌ها تا حدی بستگی به این نگرش اولیه دارد. با نگاهی به فیلم نوستالژیا، درخشش شاعرانه‌ ناب تصاویر معماری تارکوفسکی، درمانی برای زبان الکن معماری دوران معاصر است که فارغ از گستره‌ وسیع احساسات بشری است.

a representation of the architectural space in cinema through the phenomenological approach(a case study: nostalgia movie)

problem statement: there are certain historical and social ties between architecture and cinema, the seventh art, which is the outcome of other arts, including literature, painting, and architecture. among them, architecture plays a more active role in cinema. cinema granted the man’s ability to experience a new world from a fresh view and a fresh landscape. this possibility that movies (cinema) could reveal a direct experience of the relived space is an issue that is worth being examined from the point of architecture. the medium of cinema especially autobiographical movies for representing the living space and the memory of experiencing that space from the view of the director to understanding the mechanism of spatial memory in the mind of addresses (viewers) and architecture attaches great importance. andrei tarkovsky’s movies, have been based on the biography of the director and express the poem of his existence; nostalgia movie, have been put forward as a case study. the query of the research is how the meaning and spatial memory have been transferred through the medium (movie as a visual representation of the place of life) of the autobiographical movie of andrei tarkovsky.research objective: this study attempts to investigate the meaning and spatial memory and living spaces in the nostalgia autobiographical movie from the phenomenological view.research method: the method of research is qualitative and also descriptive-analytical and phenomenological. phenomenology deals with the animation of cinematic films rather than interviews. the present study of films is based on studying “descriptive-visual phenomenology” of the experience of the space. conclusion: the studies show that from the point of phenomenological, architecture through the medium of cinema in andrei tarkovsky’s autobiographical movie, when the producer has a deep understanding of space and architecture, and the space of movie is the outcome of his life, these meanings would be understood, decodified, and experienced by the addressee. the subject of the nostalgia movie is homesickness and eagerness for a childhood home. the house is the first place that contributes to experience in the first years of life and stays in human spatial memory. the way of evaluating other spaces somehow depends upon this early view. with a glance at this movie, tarkovsky’s shining pure poetical architectural images are a solution to the stammering language of architecture in contemporary era, which ignores the expansive man’s emotions.