تحلیل مدل الماس فرهنگی در معماری بناهای حکومتی دورۀ پهلوی اول با رویکردی انتقادی به جامعه‌شناسی هنر

بیان مسئله: معماری به مثابه اجتماعی‌‌ترین هنرها پدیده‌‌ای است که معانیِ اجتماعی، فرهنگی، آیینی و سیاسی گوناگون را از طریق محتوا و فرم بصری‌‌اش بازنمایی ‌‌می‌‌کند و همزمان بر سازمان‌دهی ادراکات و رفتار انسان نیز اثرمی‌‌گذارد. عرصه معماری همواره جولانگاه حضور قدرت و نظام‌‌های سلطه به نیت بازنمایی اقتدار و مشروعیت‌‌بخشی به حکومتشان بوده‌‌است. این پژوهش به تحلیل انتقادی مدل جامعه‌‌شناختی«الماس‌‌فرهنگی» در تولید و ساخت معماری ابنیه حکومتی در دوره پهلوی اول می‌‌پردازد. هدف پژوهش: هدف  پژوهش در حالت کلی، واکاوی نقش کلیدی معماری در بازنماییِ مفاهیم ایدئولوژیک و بازتولیدِ قدرتِ طبقات مسلط و به صورت موردی چگونگی نظارت و تحت کنترل درآوردن فرایند تولید، توزیع و مصرف هنر (معماری) و اثرگذاری بر جامعه و فرد توسط حاکمیت دوره پهلوی اول و پاسخ به این سوالات است که اولاً رابطه میان ساخت قدرت و تولید معماری در دوره پهلوی اول چگونه بوده ‌‌است؟ و ثانیاً برپایه رویکرد انتقادی به جامعه‌‌شناسی هنر، پیوند میان عناصر تشکیل‌‌دهنده مدل الماس‌‌فرهنگی در ساخت ابنیه حکومتی دوره پهلوی اول به چه صورت است؟ روش پژوهش: پژوهش بر حسب هدف، بنیادی و بر اساس ماهیت داده‌‌ها، کیفی است. داده‌‌ها به صورت مطالعات اسنادی و نیز مطالعات میدانی اعم از مشاهدات متنی‌شده و مشاهدات ناب جمع‌‌آوری شده‌‌اند که به روش انتقادی و در قالبی تفسیری‌‌-تبیینی تحلیل شده‌‌اند و تلاش دارد تا ارتباط و جایگاه آن‌‌ها را در مدل الماس فرهنگی و پیوندشان با مدیریت قدرت و سلطه در رژیم پهلوی اول بررسی کند. نتیجه‌‌گیری: نتایج پژوهش بیانگرِ این نکته است که رژیم پهلوی اول با کنترل و نظارت بر تولید و توزیع معماری و حمایت از هنری که ایدئولوژی‌‌های حاکمیت را بازنمایی‌‌کند، از رهگذر گفتمان ملی‌‌گرایی و ناسیونالیسم باستان‌گرا تلاش داشت تا با یکپارچه‌سازی جامعه، به کنترل خوانش‌‌ مخاطبان از آثار معماری بپردازد و به میانجی‌گری معماری، مشروعیت خود را در جامعه نهادینه و قدرت خود را به صورت امری هژمونیک تحکیم، تقویت و بازتولید کند.

examining the ‘cultural diamond model’ in the architecture of government buildings during the first pahlavi eraa critical approach to the sociology of art

and political meanings, through its content and visual form, as it can influence the organization of human perceptions and behavior at the same time. the discipline of architecture has always been the focus of ruling powers and dominating systems to manifest their authority and legitimize their rule. in this research, the sociological model of the “cultural diamond” in generating and constructing government buildings during the first pahlavi era has been studied.research objective: the research attempts to analyze the main role of architecture in representing the ideological concepts and regenerating the power of the ruling power in a general view, and to study the way of controlling the process of generating, propagating, and exploiting the art of architecture during the first pahlavi era as a case study.research method: the study is fundamental research in case of purpose, in which the data was collected based on the qualitative approach by using reliable documented and first-hand field observations. the collected data was analyzed based on a critical approach in an interpretive-explanatory structure. an attempt has been made to study the place of findings in the cultural diamond model and to explore their relationship with the power management and ruling system during the first pahlavi era.conclusion: the results indicate that the government of the first pahlavi, by controlling and monitoring the regeneration and propagation of architecture, and supporting kind of art that represents the ideologies of the government- through the discourse of nationalism and archaism- tried to control the audience’s interpretation of architectural works by integrating the society, and by the mediation of architecture institutionalize its legitimacy in society and consolidate, empower and regenerate its power as a hegemonic matter.