واکاوی نگاره‌های خورشید در نقوش فرش ترنج خورشیدی فراهان

بیان مسئله: هریک از فرش‌های مناطق مختلف ایران می‌توانند در پس نقوش خود حامل پیام، مفهوم و یا نمادی باشند که کشف آن بر فهم اصالت و اثبات ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و آیینی نقوش فرش ایران تاکید خواهد کرد. فرش‌های استان مرکزی از جمله فرش‌های مشهور ایران هستند و یکی از فرش‌های اصیل این استان، فرش «ترنج خورشیدی فراهان» است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.هدف پژوهش: معرفی فرش ترنج خورشیدی فراهان و واکاوی نمادهای خورشیدی در این قالی و کشف ارتباط مفهومی و نسبت ویژۀ آن با تقدس خورشید است.روش پژوهش: در جست‌وجوی این ارتباط مفهومی، در این پژوهش که از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی است، با گذری بر پیشینۀ فرهنگی-تاریخی زادگاه این فرش یعنی کهن‌دیار فراهان، به شناخت جایگاه خورشید در آیین و فرهنگ گذشتۀ این سرزمین پرداخته می‌شود. سپس نمونه‌هایی که به روش هدفمند معیاری از اسناد کتابخانه‌ای و اینترنتی گردآوری شده‌اند برمبنای ساختار و عناصر شاخص بصری، در سه گروه «اصلی»، «گلدان‌دار» و «واگیره‌ای» تقسیم شده است. نتیجه‌گیری: در جست‌وجوی نگاره‌های خورشیدی در این سه گروه، به عناصری چون «گلدرخت سه‌شاخه»، «خورشیدخانم»، «نیلوفر آبی»، «گل خورشیدی هندسی» و ... دست یافته می‌شود که در چهار بخش نمودهای «انسانی»، «جانوری»، «گیاهی» و «تجریدی» جای می‌گیرند. در نهایت به اعتبار تعدد و تنوع کاربست نگاره‌های خورشیدی در انواع این قالی و ارتباط مفهومی آنها با خورشید، نقوش این قالی می‌تواند حکایت از تقدس خورشید در گذشتۀ این سرزمین همانند دیگر مناطق ایران و تجلی آن بر فرش ترنج خورشیدی فراهان داشته باشد.

examining sun motifs in patterns of farahan sun medallion rugs

problem statement: each of the carpets of different regions of iran can carry a message, concept, or symbol behind their patterns, the discovery of which will accentuate understanding the authenticity and providee the historical, cultural, and ritual values of iranian rug designs. the carpets woven in markazi province are among the prominent carpets of iran; one of the authentic carpets of this province is “farahan sun medallion” rug, to which little attention has been paid. research objectives: the primary purpose of this study, which is of a qualitative and descriptive-analytical type, is to analyze the sun symbols in this carpet, to discover the conceptual relationship and its special connection with the holiness of the sun, as well as to introduce farahan sun medallion rugs.research method: to search this connection, by reviewing the cultural-historical background of the place of this carpet, namely the ancient county of farahan, the importance of the sun in the past rituals and culture of this land was taken into account. then, the samples purposefully collected from library and the internet documents, based on the structure and elements of the visual index, were divided into three categories: main, vase-pattern and vagirei (recurring patterns). conclusion: in quest of sun motifs in these three categories, elements such as the three-branched flower tree, the lady sun, the lotus, the geometric sun flower, etc. can be realized, which are classified as human, animal, plant and abstract. finally, due to the multiplicity and variety of the usage of sun motifs in this type carpet and its conceptual connection with the sun, the patterns of this carpet can indicate the holiness of the sun in the history of this area as well as other regions of iran and the manifestation of this concept on farahan sun medallion rugs.