عوامل فرهنگی-اجتماعی تاثیرگذار بر مانایی مسجد جامع عتیق اصفهان

بیان مسئله: مسجد جامع اصفهان یکی از مهم‌ترین ابنیۀ تاریخی دورۀ اسلامی است که تا کنون پژوهش‌های گوناگونی پیرامون آن انجام شده، اما بیشتر این پژوهش‌ها متوجه وجه کالبدی آن بوده و وجوه فرهنگی و اجتماعی آن، کمتر مورد توجه واقع شده است. از سویی دیگر، مسجد جامع اصفهان بنایی است که در گذر قرن‌ها همچنان مانا به حیات خویش ادامه داده است؛ بنابراین پژوهش حاضر در جستجوی پاسخ این پرسش‌هاست: عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بر مانایی تاریخی مسجد جامع اصفهان چیست و این عوامل چگونه توانسته‌اند، در دورانی که هنوز قوانین و علوم حفاظتی و مرمتی شناخته‌شده نبود، تداوم حیات کالبدی و کارکردی این بنا را سبب شوند؟هدف پژوهش: با توجه به آنچه گفته شد، هدف از این پژوهش شناخت عوامل فرهنگی-اجتماعی تاثیرگذار بر مانایی مسجد جامع عتیق اصفهان در طول تاریخ، با تکیه بر منابع تاریخی و مستندات کالبدی (کتیبه‌های مسجد) و پژوهش‌های معاصر است. نتایج این پژوهش می‌تواند به تدوین راهکارهای مناسب‌تری جهت نگهداری بافت‌های تاریخی کمک کند که، علاوه بر حفظ کالبد بافت‌های تاریخی، مبتنی بر مشارکت اجتماعی و البته توام با حفظ زندگی باشد.روش پژوهش: در این پژوهش از نظریۀ زمینه‌ای استفاده شده که برگرفته از داده‌هایی است که در طی فرایند پژوهش به‌صورت نظام‌مند گردآوری و تحلیل‌شده‌اند. براساس این روش، ابتدا کدگذاری باز تا مرحلۀ اشباع نظری صورت پذیرفت و پس از آن، دسته‌بندی و تجزیه و تحلیل کدها تا مرحلۀ کدهای گزینشی انجام شد.نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش بیانگر آن است که پنج عامل اساسی فرهنگی و اجتماعی، شامل حضورپذیری، مشارکت‌پذیری، فرهنگ بانی‌گری و وقف، تغییرپذیری و روزآمدی، نقش پررنگی را در مانایی مسجد جامع اصفهان ایفا کرده و طی قرن‌ها این مسجد را از زوال و نیستی محافظت کرده‌اند.

sociocultural factors influencing the durability of jāme’ atiq mosque of isfahan

problem statement: jāme’ atiq mosque of isfahan is a grand outstanding ancient monument of the islamic era. it has been a subject of interest for several studies, but most of them have simply covered its physical features, and its cultural and social aspects have been neglected. moreover, jāme’ atiq mosque of isfahan is a monument that has continued to endure throughout centuries. therefore, this research attempts to find cultural and social factors influencing the historical importance of jāme’ atiq mosque of isfahan. furthermore, it attempts to discover how these factors have caused the physical and functional durability of this building over time, especially when the rules and craftsmanship of protection and restoration were not yet identified.research objective: the purpose of this study is to identify sociocultural factors influencing the durability of jāme’ atiq mosque of isfahan throughout history relying on historical references and documents (i.e. the mosque’s inscriptions) and contemporary research. the results of this study can assist in developing the most convenient strategies for maintenance based on social participation and the preservation of life and structure of ancient sites.research method: this study is based on the grounded theory, using data that have been systematically gathered and analyzed during the study. according to this theory, open coding was done at first until reaching a theoretical saturation. then, codes were classified and analyzed until obtaining selected codes.conclusion: results show that five major cultural and social factors have played a critical role in the endurance of jāme atiq mosque of isfahan, including attendance, participation, founding and dedication culture, variability, and modernity, which have protected jāme’ atiq mosque of isfahan from collapse for centuries.conclusion: results show that five major cultural and social factors have played a critical role in the endurance of jāmeh atiq mosque of isfahan, including attendance, participation, founding and dedication culture, variability, and modernity,which have protected jāmeh atiq mosque of isfahan from collapse for centuries.