تبیین مدل مفهومی مولفه‌های موثر در شکل‌گیری تجربۀ زیبایی‌شناسی معماری از منظر علوم شناختی

بیان مسئله: پذیرش زیبایی‎شناسی معماری، به‌ خصوص به‌صورت تجرییات عمیق افراد از بناها، زمینه‌ای‌ است که اهمیت بسزایی دارد و معمولاً توجه چندانی برای شناخت آن به لحاظ محتوای علمی نمی‌شود و همواره این سردرگمی وجود دارد که کدام الگوی نظری زیبایی‎شناسی برای معماری از این منظر همه‌جانبه و کامل‌تر است، زیرا این مفهوم کیفیتی مبهم به نظر می‌رسد و نیازمند داده‌های منسجمی برای انجام پژوهش‌هایی دقیق‌تر است. تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری، همواره مقوله‌ای پیچیده و تحت تاثیر عوامل متفاوت است، لذا شناخت چیستی و چگونگی این تجربه به‌عنوان یک ضرورت کیفی می‌تواند بر فرایند طراحی و اصول معماری تاثیرگذار باشد. لذا این پرسش مطرح می‌شود که تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری چگونه کیفیتی است و به چه مولفه‎هایی وابسته است؟هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر خلق یک توصیف جامع و چارچوب منسجم ا پدیدۀ تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری برای دستیابی به درک ساختار ذاتی آن تجربه از طریق ارائۀ یک مدل مفهومی است.روش پژوهش: این پژوهش با رویکردی کیفی و روشی توصیفی - تحلیلی انجام‌ گرفته است و با دیدگاهی تفسیری از طریق تشریح ادبیات نظری از منظر یافته‌های علوم شناختی، یافته‌های بحث را در چارچوب مدلی مفهومی معرفی کرده است.نتیجه‌گیری: تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری عبارت است از ارزیابی عاطفی تجربۀ ادراک فضا براساس رهیافتی مستقیم از طریق مولفه‎های ادراکی، انگیزشی، حسی - حرکتی، شناختی و رفتاری که به‌صورت ترکیبی از تصورات احساسی مختلف (نظیر لذت، خوشایندی و غیره) بروز می‌یابد. لذا با استناد بر نظریه‌های علوم شناختی می‌توان گفت دخالت واکنش‌های بدنی غیر آشکار در تجربۀ معماری عنوان می‌کند مولفه‎های ادراکی و انگیزشی منجر به واکنش‌های رفتاری می‌شوند که این خود بیانگر رابطه بین ابعاد هیجانی و همچنین درگیری مولفه‎های حسی - حرکتی از طریق بدن با فضاست. در حقیقت تعامل با فضای معماری از طریق قابلیت‌های ایجاد شدۀ آن می‌تواند مولفه‎های انگیزشی را درگیر کند. بنابراین مبنی بر آنکه ادراک زیبایی معماری بستگی به فعالیت‌های درونی تحریک‌ شده دارد که شامل پردازش عاطفی و نیز عوامل شناختی مرتبط با زمینه‌های فردی می‌شود، در نتیجه مولفه‎های رفتاری هم می‌توانند مسبب فعال‌سازی توجه و انگیزش جهت امکان‌دادن به فرد برای تجربۀ آگاهانه خود به‌عنوان نهاد تجربه‌کننده و همچنین تجربۀ زیبایی به‌واسطۀ پدیدۀ اثر معماری باشد.

Explaining a Conceptual Model of Components Affecting Aesthetic Experience of Architecture in Cognitive Sciences

Problem statement: Accepting architectural aesthetics, especially people’s indepth experiences of buildings, is of considerable importance. Few attempts have been made to recognise it as scientific content. There is still some confusion about which architectural theoretical model of aesthetics is more comprehensive and complete. In fact, this concept appears to be an ambiguous quality that requires cohesive data for more accurate research. The aesthetic experience of architecture has always been a complicated topic affected by different factors; therefore, knowing the raison d’être and quality of this experience as a qualitative necessity can affect the design process and principle of architecture. Hence, what kind of quality is the aesthetic experience of architecture? What components does it depend on?Research objective: This study aims to provide a full description and develop a cohesive framework of the aesthetic experience of architecture in a bid to perceive its innate structure by proposing a conceptual model.Research method: This descriptiveanalytical qualitative study reviewed the theoretical literature on the findings of cognitive sciences from an interpretative perspective to present the research results as a conceptual model.Conclusion: The aesthetic experience of architecture refers to the emotional evaluation of spatial perception experience based on a direct approach through perceptive, motivational, sensorimotor, cognitive, and behavioural components emerging as a combination of different emotional imaginations (e.g., joy and pleasure). Hence, according to the theories of cognitive sciences, it can be stated that the intrusion of unclear body reactions in the architectural experience indicates that perceptive and motivational components lead to behavioural reactions. This shows the relationships between emotional dimensions and the involvement of sensorimotor components through the body with the space. In fact, interaction with an architectural space through its resultant capabilities can involve motivational components. Therefore, the perception of architectural aesthetics depends on the intrinsically stimulated activities including emotional processing and cognitive factors of an individual’s background. In this regard, behavioral components can draw the individual’s attention and trigger his motivation and enable him, the experiencing subject, to gain a conscious experience and also enjoy the aesthetic experience through the phenomenon of architectural work.