رد نظریۀ شهر اسلامی به عنوان فرم

بیان مسئله: تعاریف متعدد و متنوع و بعضاً متفاوت و متضاد اندیشمندان خارجی و داخلی از شهر اسلامی، تدقیق مفهوم آن را با دشواری و سردرگمی همراه کرده که عمدتاً با دیدگاه‌های کالبدی است؛ این چالش‌ها ناشی از قرارگرفتن دو مقوله‌ پیچیده و گسترده‌ «شهر» و «اسلام» در کنار هم است، زیرا برقراری نسبت درست میان این دو مفهوم گسترده و چندلایه (از لایه‌های ظاهری تا لایه‌های باطنی) کار آسانی نیست و به یک پشتوانه‌ عمیق نظری و عملی نیاز دارد.هدف پژوهش: بررسی محتوا و مفهوم شهر در متون اصیل دینی، هدف این پژوهش است و بهترین منبعی که از طریق آن دستیابی به حقیقت شهر اسلامی و مفهومش امکان دارد قرآن است.روش پژوهش: روش این پژوهش، تفسیری - تحلیلی است. برای رجوع به قرآن به‌عنوان اصلی‌ترین منبع این پژوهش، از شیوه‌ تفسیری - تاویلی بهره برده و تفسیر المیزان برای وصول به فهم آیات قرآن برگزیده شده است؛ همچنین برای مقایسه‌ نظریه‌ اسلام درباره شهر و نظریه‌ شرق‌شناسان درباره‌ شهر اسلامی روش تحلیلی - تطبیقی به‌کار رفته است.نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های این پژوهش قرآنی، شهر اسلامی فراتر از فرم و کالبد، یک مفهوم فرهنگی (عقیدتی - رفتاری) است. نظریه‌ شهر قرآنی با تاکید بر سه عنصر اصلی ساختار مفهومی شهر: مردم، قانون و حکومت شهری، در مقابل رویکرد کالبدی غالب اندیشمندان داخلی و خارجی قرار دارد. آرمانشهر قرآنی مفهومی ارزشی - هنجاری است که بر اساس روابط انسانی شکل می‌گیرد. در این آرمانشهر اسلامی - قرآنی مجموع روابط فرد با خدا، خود، دیگران و طبیعت، در قالب نظام‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی، شهر را شکل می‌دهد.

Rejecting the Theory of Islamic City as a Form

Problem statement: Numerous, various, and sometimes conflicting definitions of Islamic city by Iranian and nonIranian researchers have resulted in confusion about its concept as far as physical views are concerned. The challenge arises from the combination of two complex and wideranging categories: ‘city’ and ‘Islam.’  It is not easy to establish a connection between these two broad multilayered (from surface to internal layers) concepts since it requires a deep theoretical and practical foundation.Research objective: This paper aims to examine the concept of city in authentic religious texts. The best source which helps to understand the truth of the Islamic city and its meaning is the Quran.Research method: This research draws on an exegeticalanalytic method. About the Quran as the main source of the research, it deploys an exegeticalinterpretive method, and for this purpose, we have relied on the wellknown Quranic exegesis, alMīzān. Moreover, to compare the Islamic theory of city and that of Orientalists about an Islamic city, the advantage is taken of the analyticcomparative method.Conclusion: Given the results of this Quranic research, we conclude that the concept of an Islamic city goes beyond forms and physical bodies, amounting to a cultural (doctrinalbehavioral) aspect. The theory of Quranic city highlights three main ingredients of the conceptual structure of a city—that is, people, law, and urban government—and stands against the predominant physical approach in mainstream research. The Quranic utopia is an axiologicalnormative concept constituted by human relations. In this IslamicQuranic utopia, a city consists of a combination of one’s relation with God, oneself, others, and nature in terms of different political, economic, cultural, and physical systems.