پارادایم‌های حفاظت معماری در ایرانِ معاصر

بیان مسئله: بر اساس ماهیت چندرشته‌ای «حفاظت معماری» که در منشورهای اخیرِ بین‌المللی، بدان تاکید شده، نقش‌آفرینی مطلوب معمار به عنوان یکی از تخصص‌های مشارکت‌کننده در این حرفه، در موفقیت اقدامات حفاظت معماری موثر است. اما به دنبال رویارویی ایران با مفاهیم حفاظت علمی، عملکرد معمار در این حرفه، نسبت به عملکرد این تخصص در آفرینش‌های معماری، دچار ضعف نسبی شد که به نظر می‌رسد، مولفه‌هایی در پارادایم‌های حفاظت، بر این ضعف، تاثیرگذار بوده‌اند.هدف پژوهش: بررسی تحولات پارادایمی حفاظت معماری در ایران از منظر تاثیر آن بر عملکرد معمار، پس از مطرح‌شدن حفاظت علمی بوده ‌است.‌روش پژوهش: این پژوهش با روش‌های تاریخی و علّی از زیرمجموعه‌های پژوهش کیفی انجام شده است.نتیجه‌گیری: در دوره حفاظت سنتی در ایران، اولویت‌داشتنِ تامین ایده‌آل‌های اجتماعی در پارادایم غالب، از معمار عملکرد فرهنگی طلب می‌کرد. اما با مطرح‌شدن حفاظت علمی و برتری‌یافتن ایده‌آل‌های دیگری در پارادایم غالب، توجه به ارزش‌های اجتماعی در سایه قرار گرفته و لزوم عملکرد فرهنگی معمار منتفی شد. تداوم طولانی‌مدتِ این پارادایم، سبب شد که تکلیف اصلی معمار در حفاظت فراموش شده و توانایی انجام آن تضعیف شود. به طوری که با وجود مطرح‌شدن پارادایم فرهنگ‌گرا از اوایل دهة 70، هنوز اکثریت جامعة علمی معماری، توانایی عملکرد فرهنگی نداشته و این پارادایم جایگاه خود را پیدا نکرده است. اما به علت تلاش قشر معدودی از معماران برای تقرب به پارادایم فرهنگ‌گرا، مقطع حاضر را می‌توان دوره گذار به شمار آورد. در شرایط حاضر، تعریف جدی‌ترِ جایگاه معمار در امر حفاظت، آموزش عملکرد فرهنگی برای این تخصص و بهره‌گیری صحیح از توانایی‌های معمار، در همسوشدن اکثریت معماران با قشر معدود پیشرو و باب‌شدن پارادایم فرهنگ‌گرا نقش موثری خواهد داشت.

Paradigms of Architectural Conservation in Contemporary Iran

Problem statement: With respect to the multidisciplinary nature of architectural conservationbeing underlined in the international charters, a proper roleof an architect, one of the specialists contributing to this profession, has a positive impact on the success of conservation measures. However, after the introduction of the scientific conservation concepts in Iran, the performance of the architect in this profession became relatively weak compared to what was expected from this expertise in architectural conservation. It seems that determinants in contemporary conservation paradigms have weakened this performance.Research objectives: The purpose of this study was to investigate the effect of paradigm changes in architectural conservation in Iran on the performance of the architectafter the introduction of scientific conservation.Research method: This research employshistorical and causal methods, which are among the subcategories of qualitative research.Conclusion: In the traditional conservation period in Iran, the prevailing paradigm prioritizing social ideals required cultural performance from the architects that is their main task in conservation.  However, withthe introduction of scientific conservation and the superiority of other ideals in the dominant paradigm, social values were neglected, and the need for the architect’s cultural performance was eliminated.The long persistence of this paradigm weakened this ability of the architect. Despitethe introduction of the culturalist paradigm since the beginning of the last decade of the 20th century, the majority of the architectural scientific community has not yet been able to perform their cultural role, and this paradigm has not been established. However, due to the efforts of a small group of architects in approachingthe culturalist paradigm, the present era can be considered a period of transition. In the current conditions, a more serious definition of the architect’s position in the field of conservation, training of architects for cultural performance, and proper use of these abilities will play an effective role in the coordination of the majority of architects with the few pioneer architects and establishment of the culturalist paradigm.