تغییر نام نیایشگاه‌های مهر به اماکن منسوب به سلیمان پیامبر (با نگاه به دو نمونه موردی پارسه، مسجدسلیمان)

بیان مسئله: در فرهنگ و تمدن ایران همواره شاهد آن بوده‌ایم که شخصیت‌ها و اماکن مقدس ایرانیان قبل از اسلام که بیشتر مرتبط با آیین مهر و اَناهیتاپرستی بوده دچار دگردیسی و در ادوار بعد مبدل به شخصیت‌ها و اماکن مقدس در باورهای جدید شده‌ است. بناهای فراوانی از دوران تاریخی ایران ‌باستان در ادوار تاریخی ایرانِ دورانِ اسلامی به جا مانده که نامشان مرتبط با سلیمان و یا سایر قدیسان و پیامبران یهود است؛ پرسش ما در این مقاله این است: چه عوامل تاریخی و چه قرابت‌هایی میان این اساطیر وجود دارد که این ابنیه وجه تسمیه‌اش به جمشید، شاه اساطیری ایران و قدیسان یهود مانند سلیمان نبی می‌رسد؟هدف پژوهش: بررسی علل تبدیل و تغییر نام معابد مهر به اماکن منسوب سلیمان، پس از استیلای اعراب بر شاهنشاهی ایران ساسانی.روش پژوهش: این مقاله از نظر راهبردی کیفی و از لحاظ هدف کاربردی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و پردازش منابع تاریخی با رویکرد اسطوره‌پژوهی و با نگاه به دو بنای تاریخی (پارسه [تخت‌جمشید] و معبد شهر مسجدسلیمان) به  شیوه‌ توصیفی -تحلیلی به انجام رسیده است.نتیجه‌گیری: پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان و الزام ایرانیان به گرویدن به دین جدید، مبانی ایدوئولوژی ایرانیان پیش از اسلام دچار تزلزل شد. بقای باورهای پیشین ایرانی نیاز به کسب مشروعیت از سوی دین جدید داشت و تنها راه حصول این مشروعیت ارتباط دادن الهیات ایرانی با شخصیت‌هایی نام‌برده‌شده در روایات اسلامی و کتاب مقدسشان بود. از این رو ذهن هوشمند ایرانی تلاش فراوانی در جهت حفظ هویت فرهنگی خویش انجام داد و این پویش بزرگ فکری و هوشمندی تاریخی اسباب آن شد که اساطیر ایرانی به یاری تفسیر و تاویل، به قدیسانی چون سلیمان پیامبر مرتبط شود و با انتساب معابد دینی خویش به انبیای یهود [که برای مسلمانان نیز مقدس بودند] آنها را از سیل تخریب و نابودی حفظ کنند. با این تحلیل چرایی انتساب بسیاری از اماکن باستانی ایران به سلیمان یا مادر سلیمان یا پیامبران دیگر یهود مشخص می‌شود.

Renaming Mithraism Shrines to Solomon-Attributed Monuments (Case Study: Persepolis and Masjed-Soleyman)

Problem statement: The long ancient history of Iranian culture and civilization has witnessed the transformation of preIslamic holy figures and places associated with Mithraism, which later turned into sacred places and figures in new beliefs. Many historical Iranian monuments have remained from the Islamic era, associated with Solomon or other Jewish saints and prophets. The question is“what are the historical factors and similarities among these myths that associate these memorials to Jamshid, the mythical Persian king, and Jewish saints such as Solomon, the prophet?”Research objective: The present research attemptsto study why Mithraism shrines have been renamed to monuments attributed to Solomon following the Arab conquest of Sassanid.Research method: This descriptive and analyticalqualitative research is applied research. The study was conducted using bibliographicsearch and examining historical references. Mythologybased approach was used to analyzetwo case studies of Persepolis and a historical shrine in MasjedSoleyman.Conclusion: After the conquest of Iran by Arabs and forcing Iranians to join and obey the new religion, preIslamic Iranian ideological foundations trembled. Survival of ancient Iranian beliefs relied upon the legitimacy that could only be attained through connecting Iranian theology to the saints cited in Islamic traditions and holy books. Hence, the Iranian intelligent mind effectively tried to keep its own cultural identity and protect them from the flood of destruction by attributing its religious temples to the Jewish prophets (also honored by Muslims). This tremendous intellectual movement and historical ingenuity have led Persian myths associated with sacrednesssuch as the Prophet Solomon. Given this analysis, the reason why many ancient Iranian monuments have been attributed to Solomon, his mother, or other Jewish prophets was uncovered.