نگرشی انتقادی به تاثیر سرمایه‌داری رانتیر بر فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: مگامال‌های شهر تهران)

بیان مسئله: سرمایه‌داری به مفهوم امروزی خود، با انقلاب صنعتی همراه شده است و نظامی است که در آن وسایل تولید، توزیع و مبادله در اختیار فرد است. نظامی که سه ویژگی اساسیِ رقابتِ کامل، آزادی انتخاب و مصرف را شامل می‌شود. گردش سرمایه و انباشت سرمایه، یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های نظام سرمایه‌داری است و سرمایه به‌دلیل ماهیتِ ذاتی خود (سودیابی) منجر به تولید و خلق فضاهای جدید در شهرها و کلانشهرهاست. آنچه در اغلب کشورهای توسعه‌یافته دیده می‌شود و نمود ظاهری آن را در همه عرصه‌های شهری از جمله فضاهای عمومی و مگامال‌ها می‌توان به روشنی دید. در شهرهای ایران نظام سرمایه‌داری جریان دارد که جریان انباشت، نتوانسته زیر‌ساخت تولیدی در شهر‌ها را ایجاد کند و سرمایه‌‌داری، تجاری، انحصاری و رانتی شکل گرفته‌است. در این نظام، فضاهای شهری، با تکیه بر رانت، بدون توجه به نیاز ساکنین آن به فضاهای کنترل و بسته ایجاد شده‌اند. بنابراین در ایران مانند کشورهای درحال‌توسعه، نظامی سرمایه‌داری اما با ماهیت متفاوت از آن رایج شده که عوامل بسیاری در شکل‌دهی این نظام نقش داشته و فضاها را تولید کرده است.هدف پژوهش: هدف این پژوهش، بررسی تاثیر نظام سرمایه‌داری رانتیر بر فضاهای شهری تهران در قالب مگامال‌هاست.روش پژوهش: این پژوهش از نوع هدف، بنیادی-کاربردی است و از روش اسنادی-کتابخانه برای گردآوری منابع نظری و تحلیل منطقی بهره گرفته شده است.نتیجه‌گیری: نتاج بیانگر این امر بوده که در چند دهه اخیر، فضاهای شهرتهران در قالب شکل‌گیری مگامال‌ها به‌عنوان جایگزین‌های کاربری‌های فضاهای عمومی همچون پارک‌ها و فضاهای جمعی، از دهه 80 ، به سمت نظارت و کنترل سوق پیدا کرده است. فضاهای شهری به فضای رانتی، رقابتی، مصرفی و نامولدی تبدیل شده که اکثریت ساکنان شهری را به حاشیه شهرها رانده است و مکانی صرفاً در دسترس طبقه مرفه و سرمایه‌دار برای دستیابی به سود بیشتر مبدل کرده است.

A Critical Approach to the Impact of Rentier Capitalism on Urban Spaces (Case Study: Megamalls of Tehran)

Problem statement: Capitalism, in its modern sense, has been associated with the Industrial Revolution and is a system in which the means of production, distribution, and exchange are at one’s disposal. A system that has three basic characteristics; Complete competition includes freedom of choice and consumption. Capital circulation and accumulation of capital are some of the most important and main features of the capitalist system (CS) and capital due to its inherent nature (profitability). These features lead to the production and creation of new spaces in cities and metropolises. What in most developed countries are seen and are becoming apparent in all urban areas, including public spaces (PSS) and megamalls. Similarly, there is a CS in the cities of Iran, and the capital accumulation flow has failed to create a productive infrastructure in the cities, and capitalism, trade, monopoly, and rent have been formed. Controls and packages are created. Therefore, in Iran, as in developing countries, a CS has become common, but with different nature, in which many factors play a role in shaping this system and have produced spaces.Research objective: The purpose of this study is to investigate the effect of the rentier capitalist system (RCS) on the urban spaces of Tehran in the form of megamalls.Research method: This research is by objectively basicapplied type, and the documentarylibrary method was used to collect theoretical sources and logical analysis.Conclusion: The results indicate that in recent decades, the spaces of Tehran in the form of megamalls have replaced the uses of public spaces such as parks and public spaces (PSS) and since the 1980s, these spaces have been monitored and controlled. Urban spaces (USS) have become a rentseeking, competitive, consumer, and unproductive space that has driven the majority of urban dwellers to the outskirts of cities, making them a merely accessible place for the affluent and the capitalist class to make more profit.