هم‌افزایی تکنیک نقشه‌های شناختی و چیدمان فضا در شناسایی و تحلیل اجتماع‌پذیری فضاهای کالبدی تحت تاثیر قلمروهای فضایی (نمونه موردی: شهرک اکباتان تهران)

بیان مسئله: امروزه حضور ساکنین محلات در فضاهای کالبدی به دلیل بی‌توجهی به قلمروهای فضایی کم شده و این مسئله به کاهش روابط اجتماعی به‌ویژه در حوزه همسایگی انجامیده است. تاکنون مطالعات گسترده‌ای‌ در ارتباط دوسویه کالبد فضایی و روابط اجتماعی، همچنین ارزیابی میزان اجتماع‌پذیری افراد در فضای کالبدی تحت تاثیر قابلیت‌های کالبدی قلمروهای عمومی به روش‌های کیفی انجام شده است. نکته قابل توجه این مطالعات، تحقیقات محدود و انگشت‌شمار مرتبط با همبستگی قلمروی نیمه‌خصوصی و روابط اجتماعی است، ضمن اینکه اخیراً تحقیقاتی با توجه به پیشرفت روش‌های کمی صورت گرفته که بدون توجه به روش‌های کیفی و با اتکای صرف به نتایج حاصل از مدل‌سازی،‌ راهبردهایی جهت بهبود شرایط کالبدی ارائه می‌کنند.هدف پژوهش: این پژوهش با هدف مقایسه نتایج حاصل از روش‌های کمی و کیفی در برآورد همبستگی ویژگی‌های قلمروهای فضایی به‌ویژه قلمرو نیمه‌خصوصی با اجتماع‌پذیری ساکنین در فضاهای کالبدی محله صورت پذیرفته تا زمینه پیش‌بینی دقیق‌تری از رفتاهای احتمالی ساکنین در بستر کالبدی را فراهم آورد.روش پژوهش: این پژوهش به‌صورت نمونه‌موردی در دو بخش تعریف شده است، در بخش اول متغیر کیفی روابط اجتماعی از طریق نقشه‌های شناختی سنجیده می‌شود و در بخش دوم همین متغیر در یک رویکرد کمی با مدل‌سازی رایانه‌ای چیدمان فضا ارزیابی می‌شود. ضمن اینکه اکباتان به‌عنوان بستر مطالعاتی پژوهش، براساس قدمت، تنوع قلمروهای فضایی و سطوح قابل توجه قلمروی عمومی، در میان نمونه‌های موجود انتخاب شده است.نتیجه‌گیری: یافته‌های حاصل از روش‌ کیفی، علاوه بر متغیرهای هم‌پیوندی و اتصال قلمروی عمومیِ که موردِ تایید روش کمی نیز هست، متغیرهایی نظیر هندسه و پوشش گیاهی را موثر نشان می‌دهد که توسط روش کمی قابل شناسایی نیست؛ ضمناً چیدمان قلمروی نیمه‌خصوصی در بلوک‌ها به‌عنوان متغیر دیگری در تمایل افراد به حضور در فضا موثر تشخیص داده می‌شود، لذا در تحلیل اجتماع‌پذیری فضای کالبدی روش‌های کمی و کیفی مکمل یکدیگرند.

A Technical Synergy of Cognitive Maps and Space Syntax in Recognition and Analysis of the Sociability of Physical Spaces Influenced by Spatial Territories (Case Study: Ekbatan Town)

Problem statement: Nowadays, the presence of neighborhood residents in physical spaces has become scarce as a result of the negligence of spatial territories and this issue has led to a decline in social communications specifically in the neighborhood sphere. Extensive studies have used qualitative methods to investigate the mutual relationship between physical space and social communications or to examine how the sociability of people in a physical space is influenced by the physical capabilities of public territories. Less research exists on the synergy of semiprivate territory and social communications. Moreover, reviewing available studies shows that they have contributed to the advancement of quantitative methods that introduce strategies to improve physical conditions. These studies have offered strategies that have not been informed by the qualitative methods.Research objective: The purpose of this study is to compare the outcomes of the quantitative and qualitative phases on evaluating the correlation of the features in spatial territories specifically semiprivate territory with residents’ sociability in physical spaces of a neighborhood to maintain a context for a more exact prediction of the probable behavior of the residents in the physical realm.Research method: This research employed a case study method and was conducted in two phases; in the first phase, the qualitative variable of social communications was evaluated by using cognitive maps and, in the second phase, the same variable was evaluated through computational modeling of space syntax in a quantitative approach. Also, Ekbatan Town was selected as a context for this case study not only for its age but also for the existing variety in its spatial territories and its significant surfaces of public territory.Conclusion: Apart from the integration and connectivity variables related to the public domain, the qualitative method helps to gather information on other variables such as geometry and vegetation that cannot be obtained by using a quantitative method. Moreover, the syntax of semipublic territory in blocks is considered a significant variable outside of the public territory in people’s tendency to appear in spaces. Therefore, the quantitative and qualitative methods are complementary to each other in the analysis and study of the sociability of physical spaces.