خوانشِ جامعه‌شناختیِ نمایشنامة «حکام جدید»، نوشتة «مویدالممالکِ فکری ارشاد»

بیانِ مسئله: ارزیابی جامعه‌شناختی آثارِ ادبی و هنری، از طریق نیل به بیشینۀ آگاهیِ ممکن و جهان‌نگری گروهی، ساختارهای فکریِ طبقات اجتماعیِ جامعه‌ای را که هنرمند عضو آن است روشن می‌سازد. «حکام جدید» از آثاری است که در محیط پرتب‌وتابِ دورة مشروطه نگاشته شده و این متن نه تنها دربرگیرندة نوشته‌ها و اندیشه‌های نویسندة آن، بلکه بازتاب‌دهندة جهان‌نگریِ طبقة اجتماعیِ خاصی است. هدف پژوهش: این پژوهش بنا دارد با بررسی نمایشنامة «حکام جدید» به نوع جهان‌نگری در دوران مشروطه و در پیِ آن به نظام فکری و اجتماعی غالب در آن زمان راه ببرد، و از این طریق خودِ انقلاب را نیز ژرف‌تر از هرگونه بررسیِ صرفاً تاریخی بنگرد؛ این‌گونه می‌توان اندیشه‌های فراگیری را که در آن روزگار، دوره‌های پس از آن، و تا امروز سبب‌سازِ دگرگونی‌های تاریخ‌ساز و آفرینشِ آثار هنری برجسته شده‌اند، دریافت.روش پژوهش: این پژوهش در نگاه جامعه‌شناختی خود از روش کتابخانه‌ای بهره گرفته و متنِ نمایشنامه را در چارچوب نظریه‌های اساسیِ نقد جامعه‌شناختی، با نگاه به نوشته‌های «لوسین گلدمن» و در نظر گرفتنِ نظام‌های طبقاتی و اقتصادیِ دورة مشروطه، بازخوانی کرده است.نتیجه‌گیری: جهان‌نگری و شیوة معنادهی در دیدگاه طبقة روشنفکر ایرانْ دیدنِ نقایص و بیماری‌های بسیارِ ایران، و راه نجات، از نظر ایشان، اتحاد و آگاهیِ همگان است. با توصیف و دریافتِ ساختار نمایشنامۀ فوق، به ازای هر یک از طبقه‌ها نماینده‌ای یافته شد؛ در مبارزة این نماینده‌ها در بطن داستانی برساخته، هریک از گروه‌های رودررو کنش و واکنش‌های خود را انجام می‌دهند، اما سرانجام کفة ترازو به سود پشتیبانانِ قانون سنگین نمی‌شود و از این رو خطرِ پایان مشروطه و پایان طبقة روشن‌فکر هشدار داده می‌شود. در این اثر، مفاهیم، واژگان و سازه‌های معناییِ نوآیین مانند آزادی یا تئاتر از اندیشه‌ها و نوشته‌های روشنفکران قبلی وام گرفته شده، ولی هنوز در تاریخ اجتماعیِ ایران نهادینه نشده‌اند و در نمایی شکننده، همچون خودِ طبقه روشنفکر که رو به انزوا رفته، به‌زودی در آستانة نابودی قرار می‌گیرند. در پایان این پژوهش، دیگر پژوهشگرانِ ارزیابی آثار ادبی و هنری را به بازاندیشی در بنیان‌های فرهنگی و تاریخی ایرانِ معاصر فراخوانده‌ایم تا، در بررسی آثار هنری مختلف، ساختارهای اندیشة اجتماعیِ دوره‌های بعدی تا امروز آشکار شوند.

Sociological Reading of the Play “New Governors”, Written by Moayed-Ol-Mamalek Fekri Ershad

Problem statement: the manifestation of the intellectual structure of social classes of the society the artist belongs to, would be possible through social evaluation of the literary and artistic works of art which lights the way to reach the maximum possible conscience and collective worldview. New Governors is an outstanding work of art written in the intense atmosphere of the constitutional era in which not only reflects the written works and ideas of the author but also represents the worldview of a particular social class. Research objective: By evaluating the play New Governors, this article is intended to comprehend the essence of worldview and conscience of the class that created it, and consequently the dominant intellectual and social system of that era, and look at the revolution itself more deeply than just a purely historical study. One also can understand the comprehensive ideas causes the historic transformations and creations of prominent works of art from that time to the present. Research method: From a sociological point of view, this study has used the library method and has reread the text of the play in the framework of the basic theories of sociological critique by looking at the writings of Lucien Goldman and considering the class and economic systems of the constitutional era.Conclusion: In the view of the Iranian intellectuals, the worldview and signification are to see the many shortcomings and sicknesses of Iran and the way out of it is collective conscience and unity. By describing and comprehending the structure of the play, a representative has been selected for each of the classes, who in their fictional struggle scene, each of the opposite groups did their actions and reactions, but in the end the scales did not weigh in favor of the supporters of the law, therefore the end of the constitution and the intellectual class has been warned. Modern concepts, words, and semantic structures, such as freedom or theater which have been borrowed from the ideas and writings of earlier intellectuals, have not yet been institutionalized in Iranian social history and are on the verge of extinction in a fragile view like the isolated intellectual class itself. At the end of this study, other scholars interested in evaluating literary and artistic works of art were invited to rethink the cultural and historical foundations of Iran to reveal the structures of social thought of later periods to the present day in the study of various works of art.