مطالعۀ تطبیقی نقوش تزیینی مساجد قرن سوم با رویکرد زمینه‌گرایی (مطالعۀ موردی: مسجد جامع عتیق شیراز و مسجد جامع قرطبه کوردوبا)

بیان مسئله: در این پژوهش به مطالعه‌ نقوش تزیینی مساجد موجود در قرن سوم ه. ق. در ایران و اسپانیا (مسجد عتیق در شیراز و مسجد قرطبه در کوردوبا) پرداخته می‌شود. این نقوش تزیینی متناسب با عقاید و باورهای مردم منطقه است که با تمامی تفاوت‌هایشان در گستره‌ جهان اسلام دارای اهداف مشترک هستند و از این رهگذر سعی در انتقال مفاهیم معنوی و روحی دارند و با تبیین و تطبیق نقوش تزیینی که نمادهایی از عناصر طبیعت هستند، ریشه در هنر ایرانیساسانی و بیزانسی داشته و در هنر دوران اسلامی به صورت نقش‌مایه، تکرار شده و تداوم یافته‌اند.هدف پژوهش: مطالعه‌ تطبیقی نقوش تزیینی مسجد جامع عتیق شیراز و مسجد جامع قرطبه کوردوبا با رویکرد زمینه‌گرایی.روش پژوهش: این مقاله با روش توصیفیتحلیلی به بررسی و مطالعه‌ تزیینات مسجد عتیق شیراز و مسجد قرطبه در اسپانیا پرداخته تا موارد مشابه معرفی و نمادشناسی شود.نتیجه‌گیری: نقوش تزیینی در هنر اسلامی برگرفته از باورها و عقاید مردم در طی قرون و اعصار است که تداوم آن در هنر اسلامی از ایران به جهان اسلام راه یافته است. مساجد عتیق و قرطبه هیچ یک زمینه‌گرا نیستند، زیرا با الگوی مسجد پیامبر (مسجد شبستانی ستون‌دار) بنا شده‌اند، اما به جهت تزیینات هر دو مسجد زمینه‌گرا و از هنر ساسانی در ایران و بیزانس در اندلس الهام گرفته‌اند.

A Comparative Study of Decorative Patterns in Mosques of the Third Century AH Based on a Contextual Approach(Case Study: Atiq Grand Mosque of Shiraz and Cordoba Grand Mosque)

Problem statement: This study attempts to examine the decorative motifs of mosques (Atiq Mosque in Shiraz and Cordoba Mosque in Cordoba) in Iran and Spain in the third century A.H. These decorative designs are in accordance with the beliefs of the people of the region and regardless of all their differences, they share common goals in the Islamic world and through these designs spiritual and mental concepts are conveyed. Decorative patterns, which are symbols of the elements of nature, are rooted in IranianSassanid art; Byzantium and have been continuously repeated as motifs in the art of the Islamic era.Research objective: This study attempts to compare the decorative motifs of the Atiq Mosque in Shiraz with those of the Cordoba Mosque in Cordoba with a contextualist approach.Research method: This article used a descriptive and analytical method to study the decorations of the Atiq Mosque in Shiraz and the Cordoba Mosque in Spain and to identify similarities and shared symbols.Conclusion: Decorative designs in Islamic art are derived from the beliefs of people over the centuries. The continuity in Islamic art has spread from Iran to the Islamic world.  The architectural formation of Atiq and Cordoba mosques is not contextual, because they are built based on the pattern of the Prophet’s MosqueShabestani columnar mosque. However, the decorations of both mosques are contextual and inspired by Sassanid art in Iran and Byzantium in Andalusia.