رازهای سر به مهر نگاره در گرمابه‌ها، تجلی مفهوم تطهیر در کالبد معماری براساس نگاره‌های ادبی

بیان مسئله: طهارت به عنوان هدف اساسی از اصولی است که پیوسته در معماری ایرانی به خصوص در گرمابه به کار گرفته شده و با گذر زمان روند شکوفایی و نوع نگاره‌ها از حیث پرداختن به جزئیات، بیشتر شده و آن را به اوج خود رسانده، این امر به خوبی در روند پیشرفت نگاره‌ها مشهود است. آثار ادبی گرمابه گنجینه‌ مهمی برای پرداختن به مباحث تطهیر در آثار نگارگری ایجاد کرده و نگاره‌های متنوعی از گرمابه‌ها در کتاب‌های ادبی وجود دارد.هدف پژوهش: هدف این پژوهش بازشناسی و بازخوانی اصل تطهیر و نمود آن در نگاره‌های به‌جامانده در حمام‌های ایرانی است.روش پژوهش: روش تحقیق در این نوشتار توصیفی-تحلیلی بوده و به بررسی 10 نمونه نگاره از کتاب هفت‌اورنگ جامی، دیوان ترکی امیرعلیشیرنوایی، خمسه‌ نظامی، مثنوی مهر و مشتری اثر عصار تبریزی، ظفرنامه‌ مستوفی، شاهنامه‌ فردوسی و مثنوی معنوی مولانا پرداخته است.نتیجه‌گیری: تنوع ابزارآلات و افراد در نگاره‌های گرمابه بیانگر آن است که از جزئیات برای نمایش هرچه بهتر اصول تطهیر بهره گرفته شده، برای سهولت در خوانایی، به ارائه‌ کاربری‌های هر بخش و همچنین عملکرد اجزا و افراد، که در یک رابطه‌ دوسویه با یکدیگر هستند پرداخته شده است. مطالعه‌ نگاره‌ها نشانگر وجود بیشترین اشتراکات در آثار به‌جامانده از نگاره‌های گرمابه و وجود افتراقات در تزیینات و جزئیات آن‌هاست. مقایسه‌ نگاره‌ها همچنین در بعد کارکردی و عملکردی شباهت‌های بسیاری را نسبت به بعد کالبدی نشان می‌دهد و اینکه در اشتراکات از راهکارها و الگوهای به‌خصوصی به کار رفته و هم نوآوری‌هایی را در نشان‌دادن تطهیر، ایجاد کرده است.

Embedded Secrets of Iconography in Bathhouses: Manifestation of the Notion of Purification in the Body of Architecture Based on Literary Iconographies

Problem statement: Purity is one of the postulates that has been continuously employed in Iranian architecture, especially in Bathhouses, and has climaxed over time. This idea is well manifested in the development of iconographies. Bathhouse literary works have created a critical treasure for purification discussions in iconography. The existence of different iconographies of Bathhouses affirms this claim.Research objective: This study aims to recognize and examine the postulate of purification and its manifestation in iconographies left in Iranian baths. Research method: The method of this research is descriptiveanalytical. Ten samples of iconography from the books Haft Aurang (Jami), Divan Turki (Amir Alishirnavaei), Khamseh (Nezami), Masnavi MehroMoshtari (Assar Tabrizi), Zafarnameh , Shahnameh (Ferdowsi), and Masnavi Manavi (Rumi) were examined in this research.Conclusion: The diversity of tools and people shows that details have been employed to better demonstrate the principles of purification. For ease of legibility, the applications of each section are provided. Furthermore, the performance of the components and people bilaterally related to each other and indicating the most commonalities in the works left in the iconographies and the differences in the decorations and details of each iconography was examined. The functional dimension has many similarities with the physical aspect. In paying attention to commonalities, this dimension has applied specific strategies, principles, and patterns and created innovations in demonstrating purification.