نوزاینده رود پژوهشی در بازشناسی رودخانه زاینده‌رود و تحلیل آن به مثابۀ سیستم یکپارچه اجتماعی-اکولوژیک

بیان مسئله: رودخانه‌ زاینده‌رود به‌عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین عامل اکولوژیک دشت اصفهان، عامل اصلی تداوم سکونت و تنظیم‌کننده‌ اکوسیستم منطقه، طی چند سال اخیر به دلایل مختلف از جمله تغییرات آب‌و‌هوایی، خشکسالی، نگاه سنتی در سدسازی، افزایش جمعیت، اصرار بر الگو‌های کشاورزی سنتی، صنایع آب‌بر، برداشت‌های بی‌رویه و خارج از برنامه، تفکیک مدیریت یکپارچه و تصمیمات غیرکارشناسانه و غیرقانونی، با کم‌آبی و بحران خشکی مواجه شده است. این موضوع سبب قطع متناوب جریان آب رودخانه در شهر اصفهان، و به تبع آن نقصان‌هایی در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و گردشگری شهر شده است.هداف پژوهش: در همین راستا پژوهش حاضر با خاستگاه نظری دیسیپلین منظر و اتخاذ نگاه سیستمی به پدیده‌ طبیعی؛ مهم‌ترین مسئله‌ پیرامون بحران رودخانه‌ زاینده‌رود در اصفهان را در تفکیک مولفه‌های سازنده‌ کلیت آن در نتیجه‌ فقدان نگاه سیستمی و کل‌نگر درتحلیل و مدیریت آن می‌داند. از این رو به عنوان راهبرد اصلی در مواجهه با این موضوع؛ نگاه کل‌نگر به رودخانه به مثابه‌ یک سیستم یکپارچه، فهم پیوسته‌ مسائل اکولوژیک و تحلیل تاثیر جامعه بر ادراک از یک رودخانه‌ شهری را مطلوب خود قرار داده است.روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش تحقیق مطالعه‌ موردی با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و اسناد تصویری و انطباق نظریه‌ «فهم و تحلیل رودخانه‌ شهری به مثابه‌ سیستم یکپارچه اجتماعیاکولوژیک»، به فهم زیرسیستم‌ها، کشف روابط درونی، شرایط، فشارها و جریان‌های آن در انطباق با وضعیت رودخانه‌ زاینده‌رود می‌پردازد.نتیجه‌گیری: نتیجه‌ این پژوهش نشان می‌دهد عدم تناسب میان فشارها و جریان‌های درونی میان زیرسیستم‌های اکولوژیک و اجتماعی در این ساختار، این مجموعه را از تعادل خارج و ویژگی تطبیق‌پذیری و خودسازمان‌دهی آن را با اختلال مواجه کرده است. موضوعی که می‌بایست با بازیابی روابط نادیده گرفته شده میان مولفه‌های اجتماعی اصلی (ارزش‌ها، مردم و حکومت) و روابط از بین رفته میان شرایط و فرآیندهای اکوسیستم و نقش زیرساخت‌های اجتماعی در تصمیمات کلان، مورد توجه قرار گیرد و با اجرای برنامه‌ای چندسطحی، زمان‌مند و راهبردی این تعادل به سیستم بازگردد.

“New Zayanderood”Investigation Within the Zayandehrood Stream Recognition and Examination it as a Socio-Ecological System

Problem statement: The Zayandehrood River as the most important ecological factor in Isfahan plain, is the main factor in maintaining habitat and regulating of the region’s ecosystem. In recent years, due to different reasons, the Zayandehrood has faced some issues include climate change, drought, traditional view on dam construction, population increase, using the ageold farming method, waterbased industries, excessive water withdrawal, integrated management segregation and unprofessional and illegal resolutions, dehydration and driedup crisis. These issues have caused intermittent interruption of river water flow in the Isfahan city, and consequently, deficiencies in the cultural, social, economic and tourism dimensions of the city.Research objective: The research is based on the theoretical origin of landscape architecture discipline and adopts a systematic view of natural phenomena, considers the most important issue regarding the Zayandehood River crisis in Isfahan in the separation of its constituent components as a result of the lack of a systematic and holistic view in its analysis and management. Therefore, the main strategy to solve this issue is the overview of the river as an integrated system, continuous understanding of ecological issues, and analyze the impact of society on the perception of an urban river.Research method: This is a case study based on library resources, field observations, visual documents, and the adaptation of “understanding and analysis of the urban river as an integrated socialecological system” theory as research method deals with understanding the subsystems, discovering its internal relations, conditions, pressure and flow rate of water in accordance with the situation of the Zayandehrood river.Conclusion: The result of this study shows that the inconsistency between pressure and internal flows in ecological and social subsystems in this structure unbalance this complex, and its adaptability and selforganization properties have been disrupted. The issue should be noticed by recovering the neglected relationships between key social components (values, people, and government) and the lost relationships between ecosystem conditions and processes and the role of social infrastructure in massive decisions, also by implementing multilevel programs, timely and strategically return this balance to the system.