سقاخانه اردبیل - مسجد سلیمان شاه در گذر زمان

بیان مسئله: مکان‌های آیینی ایران در اثر تغییر و تحولات سیاسی-اجتماعی، اقدامات تجددگرایانه و بازسازی‌های حساب ‌نشده، دچار تحریف در بیان هویت و نیز انحراف در راستای فکری تاثیرگذارنده برای ساخت بنا شده‌اند. به‌ طوری‌که در برخی نمونه‌های مطالعاتی حتی با ظهور بازتعریفی جدید، اصل موضوع دچار آلودگی مفاهیم شده و به ‌مرور زمان آن مفاهیم تغییریافته جایگزین بنیان‌های اعتقادی اصیل شده‌اند. شهر اردبیل به لحاظ تجربه‌ تاریخی، سیاسی و آیینی کهن نشانه‌هایی از این هویت‌های تغییریافته را به ‌صورت نهان و آشکار در خود دارد. عبادتگاه سقاخانه در این شهر به علت هم‌عصری زمان احداث آن با پایه‌گذاری حکومت شاه اسماعیل صفوی که دوره‌ عطف و تغییر اعتقادی در سرزمین ایران محسوب می‌شود و نیز به لحاظ جایگاه مکانی بنا که با مجموعه‌ تاریخی بقعه شیخ صفی‌الدین هم‌جوار انتخاب شده، قابلیت بالقوه‌ای برای بررسی چگونگی احداث و مطالعه‌ ویژگی‌های محیطی پیرامون بنا را داشت.هدف پژوهش: پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان تاثیر آیین‌ها و کهن‌الگوهای تاریخی جهت تصمیم‌گیری برای انتخاب موقعیت بنای عبادتگاه‌ها، اقدام به مطالعه موضوع کرد.روش پژوهش: رویکرد مطالعه در این پژوهش از نوع کیفی و چهارچوب آن در قالب توصیفی تحلیلی نگاشته شده و جمع‌آوری اطلاعات با شیوه‌ کتابخانه‌ای به همراه تحقیق میدانی انجام ‌شده است. این تحقیقات به‌صورت انجام مصاحبه‌های حضوری از افراد محلی که مطلع به تاریخ و گذشته مکان موردنظر بودند، صورت گرفت. در این پژوهش، فرضیه بر این مبنا استوار بود که انتخاب محل احداث معابد تحت تاثیرات اعتقادات کهن یعنی باورها و آیین‌های پیش از زرتشت که به حضور عناصر طبیعی مانند آب و درخت در جوار پرستشگاه‌ها تاکید و تکیه دارد.نتیجه‌گیری: نتایج به‌ دست‌آمده نشان داد که الگوهای مفروض برای احداث بناهای عبادی در آیین مهر و آناهیتا، انطباق با معیارهای محیطی و ظاهری بنای عبادتگاه سقاخانه را داراست.

Saqakhaneh of Ardabil – Suleiman Shah Mosque through Time and History

Problem statement: Due to sociopolitical changes, modernist actions, and uncalculated reconstructions, Iranian rituals, and religious places have been affected by distortion in the expression of identity, as well as deviations in the influential thoughts on construction. This effect is so much so that in some studies, even with the advent of a new redefinition, the essence of the subject has become contaminated with concepts and over time those concepts have changed and replaced the original beliefs. The city of Ardabil holds hidden and obvious signs of these changed identities in terms of historical, political, and ancient ritual experiences. Due to its establishment in the same era of Shah Ismail Safavid, which was a turning point in Iran, and its adjacency to the tomb of Sheikh Safi alDin, the Saqakhaneh shrine can be examined for its construction process, and the environmental features surrounding the building. Research objective: The present study aims to investigate the effect of rituals and historical archetypes on the choice of location for places of worship. Research method: The research is qualitative with a descriptiveanalytical framework, and data collection was done by bibliographic, as well as field studies. Field studies included facetoface interviews with the locals, who knew the history of the place in question. This study hypothesized that the choice of the construction site of temples was under the influence of ancient beliefs, i.e. preZoroastrian beliefs and rituals that emphasized and relied on the presence of natural elements such as water and trees near temples. Conclusion: Finally, the obtained results showed that the hypothetical patterns for the construction of religious buildings in the Mehr and Anahita religions comply with the environmental and physical criteria of the Saqakhaneh shrine.