مسکن تهران در چشم دولت: تبیین چیستی تصویر دولت از مسکن تهران در آینۀ «طرح ساماندهی تهران»

بیان مسئله: پژوهش‌های متعددی از زوایای مختلف به نقش دولت در تحولات ساخت‌وساز مسکن در تهران پرداخته‌اند. گرچه در این همه به‌خوبی معلوم شده که دولت با مسکن تهران چه می‌کند، کم و کیفِ تعریف دولت از مسکن تهران در این پژوهش‌ها چندان مورد توجه قرار نگرفته است.هدف پژوهش: سعی این تحقیق بر آن است که با تحلیل سند طرح ساماندهی تهران، نخستین طرح جامع تهران پس از انقلاب و یکی از مفصل‌ترین برنامه‌های ناظر بر چندوچون مسکن تهران، چیستی مسکن تهران را در چشم دولتِ مقارن با تهیه و تصویبِ این طرح بشناسد.روش پژوهش: تحقیق حاضر، برای مرئی‌کردنِ تصویر مسکن تهران در چشم دولت، مفصل‌بندی‌های مفهومیِ مسکن تهران را در متن سند طرح ساماندهی تهران مورد مداقه قرار می‌دهد. در این مطالعه، گزاره‌ها و مفاهیمِ این سند تاریخی در شکل‌های مختلفِ تعریف موضوع تحقیق از دهان دولت قرائت می‌شوند تا بتوان، با کنارهم‌نشاندن همه‌ تعاریف، اتصالات مفهومی و شکل‌های مختلفِ مرئی‌شدن مسکن تهران، چیستی تصویر مسکن تهران در چشم دولت و در آینده‌ طرح ساماندهی تهران را معلوم کرد.نتیجه‌گیری: مطالعه‌ مفصل‌بندی طرح سامان‌دهی شهر تهران نشان می‌دهد که مسکن تهران، برای دولتِ مقارن با تهیه و تصویب این طرح، در قابی بزرگ‌تر مرئی و تعریف شده که محصول درهم‌تنیدگیِ پنج جزء تهران است: جمعیت، مردم، مسکن، و البته شهرداری مطلوب در چشم دولت. هم‌نشینیِ این عناصر و اتکای همه‌جانبه‌ آن‌ها به یکدیگر گواه آن است که چیستی مسکن تهران در چشم دولت اعم از اثرات سیاست‌گذاری‌های دولتی بر مسکن است و در مقابلْ این سیاست‌ها، و نیز ضوابط لازم برای تحقق آن‌ها، هر یک به‌نوبه‌‌خود در شکل خاصِ نگاه دولت به مسکن تهران ریشه دارند.

Tehran’s Housing and the Gaze of State: Definition of Tehran’s Housing in Tarh-e Samandehi-ye Tehran

Problem statement: The vast body of academic research on Statehousing sector relationship has shown various ways by which the State manipulates and controls the housing sector in Tehran. But the image of this phenomenon in the eyes of the state has remained rather vague or even invisible.Research objective: This study investigates the definition of “Tehran’s housing” by the state – as the sole owner of the right of lawmaking for material space in its territory – in texts in which the state has defined this phenomenon.Research method: As the state – the sole owner of the right of lawmaking for material space in its territory – tries to define and control Tehran’s housing by various degrees of policy and lawmaking form programs and policies to concrete detailed laws, it produces a rather vast spectrum of texts which both explicitly and implicitly define “Tehran’s housing”. Among these texts, master plans have the significant quality of being both Comprehensive and concrete in defining Tehran’s housing. This article tries to reveal the Stateproduced image of Tehran’s housing by analyzing discursive articulation of Tarhe Samandehiye Tehran (TST) as Tehran’s first postrevolutionary master plan.Conclusion: Analyzing discursive articulation of Tarhe Samandehiye Tehran uncovers an image in which a complex assemblage of people, population, housing, Tehran, and the ideal image of the state in urban scale being produced simultaneously under the gaze of the contemporaneous state, irreducible neither to the economic nor the formal aspects of housing.