واکاوی تاریخی بازتاب اصول پانزده‌گانۀ نظریۀ ساختار زندۀ کریستوفر الکساندر بر سازمان فضایی «ابواب البر» ایلخانی (مطالعۀ موردی: غازانیه و ربع رشیدی تبریز)

بیان مساله: از تحولات کالبدی دوره ایلخانی در شهرسازی پدیده ابواب البر است.که در تنوع ،سازمان و عظمت همتایی نداشت. ابواب البر، شامل دو قسمت کلی«هسته مرکزی»و «شهرستان»بودند که با یک ساختار هندسی منظم و طرحی از پیش اندیشیده شده، شکل گرفتند.از آنجایی که شهرسازی ایلخانی در امتداد سنت شهرسازی در ایران است، نوآوری شهری در آن دوره نیز در همان امتداد قابل بررسی است. پیشرفت معماری ،نه در گسستن از گذشته بلکه در کاوش و جستجو و اعتنا به سنت های مطمئن ، اصول و فن شناسی نهفته در آن است . هدف :کریستوفر الکساندر در کتاب سرشت نظم 15 ویژگی یک ساختار زنده که بر مبنای اصول &کلیت& استوار است را شرح می دهد. معتقد است پانزده ویژگی در ایجاد ساختارهای منظم و زنده موثر می باشد. در این پژوهش کوشش بر آن است با کاوش به اصول طراحی شهری نهفته در سازمان فضایی «غازانیه»و«ربع رشیدی»به عنوان نمونه های متعالی ابواب البر دست یابد. سوال : اصول طراحی شهری الکساندر تا چه میزان بر ساختار شهر از پیش طراحی شده ابواب البر متعالی ایلخانی(ربع رشیدی و غازانیه) تعمیم پذیر است؟روش تحقیق: در راستای پاسخ به سوال و نیل به هدف راهبرد انتخابی پژوهش تاریخی –تفسیری می باشد و فرآیند پژوهش در دو گام می باشد:یکم به مطالعه سازمان فضایی ابواب البری در بستر اسناد تاریخی می پردازد و دوم تعمیم پذیری اصول نظریه «ساختار زنده»بر«سازمان فضایی ابواب البر» را ارزیابی می کند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان میدهد سازمان فضایی «شنب غازان» و «ربع رشیدی» ،منطبق براصول پانزدگانه «مقیاس های مختلف»،«مراکز نیرومند»، «مرزها»، «تکرار متناوب»، «فضای معین»،«شکل خوب»، «تقارن موضعی»، «انسجام و ابهام عمیق»،«تضاد»، «درجه بندی»، «ناهمگونی»، «پژواک »، «فضای خالی»، «سادگی و آرامش درونی»، «جدایی ناپذیری» اصول پانزده گانه نظریه ساختار زنده می باشد و این می تواند به عنوان یک رهیافت برای طراحی و سازماندهی شهرهای فاقد نظم امروزی باشد.

Historical Analysis of Reflection of Fifteen Principles of Christopher Alexander’s Living Structure Theory on the Spatial Organization of“Abwab-al-Berr” (Case study: Ghazanieh and Rab’e Rashidi)

Problem statement: One of the physical transformations of the urbanization of Ilkhanid era was thephenomenon of “AbwabalBerr”, which was unique in diversity, organization, and greatness. It consisted oftwo general sections, the “central core” and “Shahrestan”, both developed with a regular and predesignedgeometric structure. Since Ilkhanid urbanization developed in the direction of the tradition of urbanizationin Iran, it is possible to study urban innovation in this era in the same direction. Progress of architectureunfolds by, rather than losing touch with the past, adhering to longestablished traditions, principles, andtechnologies.Research objective: In The Nature of Order, Christopher Alexander describes fifteen properties of a livingstructure based on the principles of “wholeness”. He asserts that fifteen properties can be effective in creatingregular, living structures. This study attempts to explore the principles of urban design underlying the spatialorganization of “Ghazanieh” and “Rab’e Rashidi” as transcendent examples of “AbwabalBerr”.Research question: To what extent are the principles of Alexander’s urban design generalizable to theIlkhanid city of “AbwabalBerr”?Research method: To answer this question and meet the objective of the study, historicalinterpretiveresearch was selected. The research process comprises two steps:In the first step, the focus was on the spatial structure of “AbwabalBerr” existing in historical documents. Inthe second step, the generalizability of the principles of the living structure theory to the spatial organizationof AbwabalBerr was assessed.Conclusion: The results of this study show that the spatial structure of Rab’e Rashidi and Ghazanieh arecompatible with fifteen principles of the living structural theory, namely levels of scale, strong centers,boundaries, alternating repetition, positive space, good shape, local symmetries, deep interlock andambiguity, contrast, gradients, roughness, echoes, the void, simplicity and inner calm, and notseparateness.This compatibility can help form an approach for designing and organizing irregular modernday cities.