قابلیت‌سنجی باغ‌های تاریخی برای توسعه کشاورزی شهری در بیرجند

بیان مسئله: یکی از قابلیت‌های تاریخی شهر بیرجند وجود تعداد زیادی از باغ‌ها و حیاط‌های تاریخی است که علی‌رغم اهمیت زیادشان از دیدگاه معماری منظر، به برنامه‌ریزی آنها از دیدگاه کلان برنامه‌ریزی منظر شهری توجه کافی نشده است. یکی از جدیدترین رویکردهای جهانی به باغ‌های تاریخی احیای قابلیت‌های کشاورزی و تولیدی باغ‌ها از طریق روش‌ها و رویکردهای موسوم به کشاورزی شهری است که در عین حفظ ابعاد میراثی باغ‌ها، با درگیر‌کردن جامعۀ شهروندی با موضوع تولید ارگانیک و کشاورزی مدنی، باعث می‌شود که علاوه بر صاحبان و مالکان باغ‌ها، جامعۀ شهروندی از برنامه‌ریزی مشارکتی باغ‌ها منافع بسیاری ببرد.هدف پژوهش: مطالعۀ حاضر با هدف قابلیت سنجی باغ‌های تاریخی بیرجند در پی شناسایی نقاط قوت و ضعف باغ‌ها به منظور توسعۀ کشاورزی است و لذا در پی پاسخ به این سوال است که برای توسعۀ کشاورزی شهری در بیرجند چه نقشی می‌توان برای باغ‌های تاریخی قائل بود؟روش پژوهش: روش تحقیق در این مطالعۀ تحلیلیتوصیفی است و اطلاعات پایه از منابع کتابخانه‌ای، مصاحبه با مدیران، کارشناسان و مشاوران باغ‌ها و برخی باغبانان در مورد یازده باغ تاریخی جمع‌آوری شده است. به علاوه مطالعات میدانی در باغ‌های تاریخی توسط نگارندگان به انجام رسیده است. همچنین از ابزار پرسشنامه نیز جهت گردآوری اطلاعات شامل امکانات فیزیکی باغ‌ها، فعالیت‌های کشاورزی و تولیدی در باغ‌ها، اهداف کشاورزی و باغداری، بازاریابی محصولات باغی و اقتصاد کشاورزی استفاده شد.نتیجه+گیری: نتایج نشان می‌دهد که بخش بزرگی از مساحت باغ‌های تاریخی بیرجند به عملکرد کشاورزی اختصاص یافته است. بر اساس یافته‌های این تحقیق، باغ‌های تاریخی پتانسیل ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت عمومی در فعالیت‌های تولیدی، آموزشی و مصرف محصولات زراعی و باغی را دارند. ترکیبی از اهداف مختلف، اعم از تجاری، آموزشی، اجتماعی، درمانی و یا محیط زیستی، می‌تواند عامل موفقیت مکان‌سازی باغ‌های تاریخی از طریق کشاورزی شهری باشد. بر اساس این استراتژی باغ تاریخی می‌تواند مکانی برای تعامل بین گروه‌ها و کاربران مختلف باشد. لذا تشکیل منظومۀ سبز مولد شهری منوط به استراتژی مشارکت عمومی یعنی درگیر‌کردن شهروندان در برنامه‌ریزی مجدد باغ‌های تاریخی برای توسعۀ منظر و فضای سبز عمومی خوراکی است. به نحوی که همۀ باغ‌ها اعم از خصوصی، دولتی و یا وقفی زمینۀ حضور و مشارکت شهروندان در توسعۀ کشاورزی شهری باشد.

Appropriateness of the Historic Gardens for Urban Agriculture Development in Birjand City (Iran)

Problem statement: One of the historic capabilities of Birjand city (East of Iran) is the existence of a large number of historic gardens that, despite the great importance from the perspective of landscape architecture, sufficient attention has not yet been given to the gardens from the viewpoint of landscape planning. One of the newest global approaches to historic gardens is the revival of agricultural and productive capabilities of gardens through methods and approaches called urban agriculture. While urban agriculture encompasses the tangible edible heritage of urban gardens, it also prioritizes engaging civil society in agricultural activities. In urban agriculture, in addition to the owners of the gardens, urban dwellers benefit greatly from the collective gardening in the urban gardens.Research objective: This study attempts to identify the strengths and weaknesses of Birjand’s historic gardens for the development of urban agriculture, and therefore seeks to answer the following question: Are Birjand’s historic gardens appropriate for urban agricultural development?Research method: The research method in this study is analyticaldescriptive and main data were collected from bibliographic databases and through interviews with garden managers, experts, consultants, and some gardeners about 11 historic gardens. In addition, field studies in historic gardens have been conducted by the authors. Questionnaires were also used to collect the data including physical facilities of gardens, agricultural production activities in gardens, agricultural and horticultural objectives, marketing of horticultural products, and agricultural economics.Conclusion: The results show that a large part of the area of Birjand’s historic gardens is dedicated to agricultural activities. According to the findings of this study, historic gardens have the potential to create opportunities for public participation in the production, training, and consumption of agricultural and horticultural products. A combination of different goals, whether commercial, educational, social, therapeutic, or environmental, can be the key to the success of placemaking of the historic gardens through urban agriculture. According to this strategy, the historic garden can be a place for interaction between different groups and users. Therefore, the formation of Continuous Productive Urban Landscapes (CPULs) depends on the strategy of public participation and involving citizens in the replanning of historic gardens for the development of the edible public green space so that all gardens, whether private, public, or endowed, would be places for the presence and participation of citizens in the development of urban agriculture.