بررسی رابطه‌ اجزای کالبدی خانه‌های بومی اقلیم گرم و خشک ایران (مطالعه‌ موردی: خانه‌های قاجاری یزد)

بیان مسئله: بحران انرژی و مسائل زیست‌محیطی از مهم‌ترین مشکلات انسان در جهان امروز است. برای مواجهه با این مشکل می‌توان از راهکارهای استفاده‌شده در معماری بومی اقلیم گرم و خشک ایران بهره برد. معماران خانه‌های بومیِ اقلیم گرم و خشک موفق شده‌اند، با استفاده از عناصر و مصالح کارآمد، روش‌ها و اصولی را برای متعادل‌سازی حرارتی بناها به دست آورند که امروزه می‌توانند در معماری مسکن در این اقلیم کارساز باشند. به‌منظور شناخت این اصول، این مقاله به بررسی رابطه‌ اجزا و فضاهای ده خانه‌ بناشده در دوره‌ قاجار در شهر یزد می‌پردازد. بیشترین فراوانی در خانه‌های بومی اقلیم گرم و خشک در شهر یزد متعلق به خانه‌های دوره‌ قاجار است، از این رو خانه‌های این دوره مورد بررسی قرار گرفته‌اند. هدف پژوهش: شناخت رابطه‌ بین اجزای کالبدی خانه‌های قاجاری یزد و نحوه‌ تعامل معماری این خانه‌ها با شرایط سخت اقلیمی هدف اصلی پژوهش حاضر است. پرسش اصلی این است که چه رابطه‌ای میان ابعاد و هندسه‌ حاکم بر این فضاها و عملکرد آن‌ها نسبت به شرایط اقلیم گرم و خشک وجود دارد. روش پژوهش: برای یافتن رابطه‌ فضاها با یکدیگر، و همچنین بررسی هندسه‌ حاکم بر آن‌ها، روش همبستگی  انتخاب شده و استنتاج و تحلیل داده‌ها بر اساس مقایسه و استقرا صورت گرفته است. ابعاد و اندازه‌ها از طریق مطالعات میدانی و جمع‌آوری اطلاعات به دست آمده و در جداولی دسته‌بندی شده‌اند و تحلیل اقلیمی فضاها نیز در نمونه‌های منتخب انجام شده است. به‌تبع هدفِ این پژوهشْ روشِ آن کاربردی، از نوع پیمایشی و کیفیکمی است. در نهایت، با بررسی داده‌ها و جداول به‌دست‌آمده، اصول طراحی و استانداردهای حاکم بر فضاها و روابط آن‌ها حاصل شده است. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نمایانگر همسازی معماری این خانه‌ها در کل و هم‌چنین سازگاری عناصر جزئی آن‌ها با شرایط اقلیم گرم و خشک است و درک درست معماران را از شرایط محیطی برای ایجاد آسایش در داخل بناها نشان می‌دهد. اعداد و نسبت‌های دقیق حاصل از این پژوهش نشان می‌دهند که اجزا و فضاهای مختلف این خانه‌ها مطابق اصول معماری اقلیمی طراحی شده‌اند که رعایت این اصول می‌تواند در معماری جدید مسکن و هم‌چنین کاهش هزینه‌ انرژی مفید باشد.

An Investigation of the Relation between the Structural Components of the Vernacular Houses in Hot and Arid Areas in Iran(Case Study: Qajar Houses in Yazd)

Environmental issues and energy crisis are among the problems of contemporary man for which the local architecture in hot and arid areas in Iran has offered some wise solutions. This kind of architecture could obtain great success in thermal balancing with the help of suitable materials and knowledge of the local architects. That is why recognizing the patterns of this architecture can be useful for designing modern houses. This research studies the structural components of Yazd Qajar houses in the hot and arid areas of Iran. The statistical population of this study contains ten traditional houses in Qajar era because most of these buildings have been built in this period. The main objective of this research is recognizing the structural components of the vernacular houses in hot and arid areas in Iran.The main questions are about the ways the structural components of this area could reach to a climatic accordance. The correlation method has been used for finding the relations between different spaces and geometric patterns. Data analysis and achieving to the conclusions have been done by comparison and induction. After doing field studies and collecting data, the measured dimensions of the structural components have been presented in different tables. The design standards used by traditional architects and also the structural patterns have been surveyed.The proportions and spatial relations between various areas have been investigated. According to the aim, this is a quantitativequalitative research.The correct proportions of the structural components in hot and arid areas in Iran have been reported. This study pointed out that this kind of architecture (in its entirety and details) is in harmony with climatic conditions. Obtained results indicated that these traditional houses could provide the comfort of the residents. The results of this research show the success of traditional architects in reducing consumption of energy