قیاس تطبیقی خوانش ساکنین از شهر (منظر شهری) با طرح‌های توسعه‌ شهری بررسی انتقال منظر شهر سنتی به شهر معاصر شیراز

بیان مسئله: از دوره‌ رضاشاه پهلوی تا کنون، توسعه و اقدام در شهر در پی «تعامل شهر با قوانین» و از طریق «وضع قوانین متمرکز» و تدوین ضوابط و مقررات یکپارچه، در قالب طرح‌های توسعه و طرح‌های جامع و تفصیلی، صورت گرفته است. بر این ‌اساس، توسعه‌ فضاهای شهری و مداخله در آن‌ها برمبنای ادراک ساکنین بیش از آنکه به‌عنوان امری کیفی صورت پذیرد، تابعی از اصول ریاضی و معطوف به معیارهای کمّی بوده و آنچه مربوط به کیفیت منظر شهری است، در قالب طرح‌های موضعی و موضوعی، ضمیمه‌ طرح جامع و طرح تفصیلی می‌شود.هدف پژوهش: این تحقیق در پی آن است که کاستی موجود در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه را، که منجر به فروکاهی کیفی منظر شهر در دوران انتقال از شهر سنتی به شهر معاصر شده است، با توجه به مدل مفهومی منظر شهری، با قیاس تطبیقی برنامه‌های توسعه و خوانش ساکنین از شهر، بررسی کند.روش پژوهش: این پژوهش با روش تحقیق کیفی و با تکیه بر پارادایم پدیدارشناسی در چهار گام صورت گرفته است. در گام اول سازمان فضایی شیراز و چرخش‌های صورت‌گرفته در شهر در دوره‌های مختلف، با تکیه بر اسناد دست اول و دوم، به شیوه‌ تفسیریتاریخی بررسی شده است؛ در گام دوم طرح‌ها و برنامه‌های توسعه در دوره‌های تاریخی مورد بررسی قرار گرفته‌‌اند؛ در گام سوم قیاس تطبیقی بین خوانش ساکنین از شهر، مبتنی بر مدل مفهومی منظر شهری، و شیوه‌ نگرش به منظر شهر در برنامه‌های توسعه انجام شده است؛ و در گام چهارم منظر شهرهای معاصر و معضلات پیش رو به روش تحقیق علّی (پس‌رویدادی) بررسی شده و علت‌ها و عوامل بروز آشوب در منظر شهرها مورد مطالعه قرار گرفته است؛ گام چهارم تحقیق با بررسی وضعیت دوره‌ گذار منظر شهر شیراز و تاثیر دیدگاه حاکم بر شکل‌گیری آن صورت پذیرفته است.نتیجه‌گیری: علی‌رغم تاثیرات دستگاه حکومتی در توسعه‌ شهر تا اواخر قاجار، اقدامات و توسعه‌های مردم و حاکمیت در فضاهای انضمامی صورت می‌گرفت که اقداماتی مبتنی بر تجربهادراک ساکنین بود. انتقال از منظر شهر سنتی به شهر معاصر در شیراز از دوران رضاشاه روی می‌دهد که تمایل به نظم حداکثری و استانداردسازی علی‌رغم ارتقای مولفه‌های کمّی شهر، منجر به تبدیل فضاهای انضمامی سه‌بعدی مبتنی بر تجربهادراک ساکنین به فضاهای انتزاعی دوبعدی و آزمایشگاهی شد. در خوانش وضع موجود، شناخت ابژه‌ها (اشیا) در شهر، برمبنای علوم طبیعی و عدم اهتمام به تاویل‌ها که فهم ساکنین از شهر را شکل می‌دهند، منجر به تقلیل‌گرایی در شناخت شهر و در نتیجه اقدامات شهری شده و به نظر می‌رسد علت‌العلل بروز بحران در ادراک ساکنین از شهر است.

A Comparative Study of Citizens’ Interpretations of the City (Urban Landscape) and Urban Development PlansA Transition from a Traditional landscape to a Modern one in Shiraz

Problem statement: Since the time of Reza Shah Pahlavi, development and action in the city have been the result of “interaction between the city and laws” bound by “enforcing centralized laws”. They have been formed based on integrated rules and regulations issued in the form of development plans and comprehensive and detailed plans for urban areas. Accordingly, the development of urban spaces and their interventions have been limited to mathematical numbers and quantitative criteria rather than to be treated as a qualitative issue and be based on citizens’ perceptions. Anything related to the quality of urban landscape has been proposed through local and conceptual plans or attached to the master plan and detailed plan.Research objectives: This study draws upon the conceptual model of the urban landscape to compare development programs with citizens’ interpretation of the city. In doing so, this study attempts to identify the shortcomings of development plans and programs and show how the drawbacks have been the major culprit of the quality decline of the city’s landscape during the transition from a traditional city to a modern city. Research method: The qualitative research methods has been used for this study within the phenomenological paradigm. The study has been conducted in four phases. Conclusion: Despite the influence of the government in the development of the city until the end of Qajar, people’s actions and the city developments by the government took place in lived spaces, which were based on the experienceperception of citizens. The transition from the traditional city to a modern city in Shiraz started at the time of Reza Shah when there was a strong desire for maximum order and standardization. This led to the transformation of threedimensional lived spaces based on citizens’ experienceperception into twodimensional and laboratory abstract spaces. In interpreting the current situation, recognizing objects in the city based on natural sciences and overlooking citizens’ interpretations of the city has led to reductionism in recognizing the city and, thus, urban actions. It seems that the cause of the crisis has been the perception of citizens of the city.