مفهوم شهرسازی استعماری در ایران نمونه موردی: آبادان در دوره استعمار نفتی بریتانیا

بیان مسئله: کشف نفت و حضور بریتانیا تحت لوای شرکت نفت بریتانیا پارس در فرایندهای اکتشاف و استخراج نفت در منطقه‌ جنوب غرب ایران و به طور ویژه خوزستان در ابتدای قرن بیستم میلادی، تجربه‌ای استعماری را در این منطقه رقم می‌زند که در کنار تمام جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن، الگویی از شهرسازی استعماری را در ایران پدید می‌آورد که در آبادان به عنوان مرکز فعالیت‌های مرتبط با استعمار نفتی بریتانیا بروز می‌یابد.هدف پژوهش: مطالعه‌ چگونگی تاثیرات دیدگاه‌های استعماری بر ساختار شهری آبادان به عنوان نمونه‌ای از شهرسازی استعماری در بستر جغرافیایی ایران هدف اصلی پژوهش حاضر است.روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی است و با روش تحقیقی تفسیریتاریخی تلاش می‌کند به سوالات مطرح شده در راستای اهداف این پژوهش پاسخ دهد. روش جمع‌آوری اطلاعات در فرایند مطالعاتی، عمدتاً بر روش کتابخانه‌ای متکی است که شامل منابع نوشتاری، نظیر کتب، مقالات و همچنین منابع تصویری مانند عکس‌های تاریخی و نقشه شهرسازی می‌شود. همچنین از طرف دیگر، نویسندگان از تجربه‌ زیستی خود در آبادان، در فرایند مطالعاتی و تحلیلی مقاله بهره گرفته‌اند.نتیجه‌گیری: استفاده از اصول زون‌بندی شهری، کمربند سبز جداکننده در قالب اصول باغ شهر، بلوک‌بندی منتظم شهری و استفاده از میادین شهری به عنوان مفصل گاه شهری از جمله اقدامات اصلی شهرسازی استعماری در آبادان بوده است که عمدتاً با هدف افزایش سطح کنترل و نظارت بر بخش‌های مختلف شهری اتخاذ شدند. همچنین این پژوهش مشخص نمود که شهر استعماری آبادان از یک طرف به مثابه شهری «پانوپتیک» (سراسرنما) و از طرف دیگر به مثابه‌ شهری دوگانه از نظر کالبدی، فضاییاجتماعی، اقتصادی و زیرساختی قابل تفسیر است.

Analysis of the Concept of Colonial Urbanization in Iran Case study: Abadan during Britain Oil Colonialism

Abstract Problem statement: The oil discovery and presence of Britain under the banner of AngloPersian Oil Company in the processes of oil exploration and extraction in the South of Iran, especially Khuzestan, creates a colonial experience in this region. This issue has created a pattern of colonial urbanization in Iran and brought changes in economic, political, and social aspects, which can be emerged in Abadan as the center for British Petroleum Colonialism activities. Research objective: The present study is aimed at investigating the effects of colonial attitudes on the urban structures of Abadan as an example of colonial urbanization in Iran’s geographical platform. Research method: This study is qualitative, and attempts to answer the research questions using the interpretivehistorical method. The data collection method in this study was bibliographic through which written references like books, articles, and visual sources like historical images, and urbanization maps were examined and analyzed. Also, the authors used their living experience in Abadan on the other hand. Conclusion: Using urban zoning principles, greenbelt in the frame of city garden principles, ordered urban blocking, and using urban squares as urban joints have been the most important measures of colonial urbanization in Abadan taken to enhance the control and supervision level on different urban sections. Also, this study showed that Abadan colonial city can be interpreted as a panoptic city on one hand, and a dual city in terms of physical, social, economic, and infrastructural aspects on the other hand.