تبیین تاثیر جریان‌های اجتماعی و سیاسی سال‌های 1300 تا 1357 بر شکل‌گیری یادمان‌های آرامگاهی ایران معاصر

بیان مسئله: معماری به‌عنوان بخشی از فرهنگِ هر جامعه برخاسته از بستر اجتماعی و سیاسی آن جامعه است. در برخی مناطق جغرافیایی، یادمان‌های آرامگاهی شکل‌دهندۀ بخش مهمی از تمدن آن کشور محسوب می‌شود. در ایران نیز، با توجه به اهمیت این بناها به لحاظ مذهبی، با ظهور حکومت پهلوی، نوعی متفاوت از بناهای آرامگاهی و نگرشی نو به معماری بناهای یادمانی و آرامگاهی شکل گرفت. عمده‌ترین دلیلِ این تفاوت به بستر اجتماعی و سیاسی سال‌های 1300 تا 1357 بازمی‌گردد. شناخت این بستر و چگونگی ایجاد آن می‌تواند درک بهتری از نحوۀ شکل‌گیری یادمان‌های آرامگاهی ایران در این دوران را در پی داشته باشد. هدف پژوهش: هدف از این پژوهش تبیین جریان‌های تاثیرگذارِ سیاسی و اجتماعی سال‌های 1300 تا 1357 بر روند شکل‌گیری یادمان‌های آرامگاهی ایرانِ معاصر و بررسی چگونگی تاثیرگذاری این جریان‌هاست. به عبارت دیگر، در این پژوهش به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود که اولاً تحولات سیاسی و اجتماعی تاثیرگذار بر شکل‌گیری یادمان‌های آرامگاهی کدام‌اند، و ثانیاً این تحولات به چه نحو بر روی این روند تاثیر گذاشته‌اند؟ روش پژوهش: ابتدا، پس از بررسی میدانی، نمونه‌هایی موردی انتخاب و سپس با ابزار مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد به روش تاریخیتفسیری، جریان‌های سیاسی و اجتماعی هم‌دورۀ این بناها بررسی می‌شوند؛ سرانجام، تاثیر این تحولات بر جامعه و چگونگی این اثرگذاری در هر دوره مورد تحلیل قرار می‌گیرد. نتیجه‌گیری: بررسی اسناد موجود نشان می‌دهد که در دورۀ پهلوی اول تحولاتی همچون غرب‌گرایی، مذهب‌ستیزی، و سعی در ایجاد وحدت ملی، تاثیری بی‌واسطه‌تر بر روی این فرایند گذاشته و بر انتخاب آرامگاه‌ها، شکل و ساختار آن‌ها اثری مستقیم داشته‌اند. با تداوم این تحولات در دورۀ پهلوی دوم، این اثرگذاری بر روی معماری یادمان‌های آرامگاهی به‌واسطۀ بسترهای فرهنگی ایجادشده صورت گرفته است. همچنین طراحی این بناها، نسبت به دورۀ قبل، از رویکردهای شخصی معماران و تحولات هنری جامعۀ جهانی تاثیر بیشتری گرفته و این منجر به تغییر، هم در فرم و هم در جزئیات، شده است.

Explaining the Impact of Social and Political Currents of 1921-1978 on the Formation of Contemporary Memorial Tombs of Iran

Problem statement: Architecture, which is an integral part of a culture, arises from social and political contexts of each society. Use of monumental tombs in some geographical regions forms an important part of the civilization of a country. Considering the religious significance of these buildings in Iran, after the advent of Pahlavi, a new insight into architecture of memorial and monumental tombs was formed, which is mainly due to social and political contexts of the years 1921 to 1978. Knowledge about this context, and the way it has been created, can provide a better appreciation of how memorial tombs have been formed in this period.Research objective: This research aims to investigate the influence of political and social currents of 19211978 on the creation of contemporary monumental tombs of Iran.Research method: In this research, first, case studies were selected after field visits. Then, through library studies and document analysis, the political and social currents of the period contemporary with these buildings were analyzed using a historicalinterpretive methodology, and the influence of these developments on the society was studied. This research investigates what political and social currents influenced the creation of monumental tombs of 1921 to 1978, and how these currents influenced the architecture of monumental tombs.Conclusion: Analysis of available documents demonstrates that social and political developments in the first Pahlavi era including westernism, antireligionism and an attempt towards national unity had a direct influence on selection of people that were memorialized by the monuments as well as the structure and shape of the monuments. Also, as these developments continued in the second Pahlavi period, they influenced the architecture of monumental tombs through the cultural context formed as a result of the relevant developments. In addition, compared to the previous period, design of these buildings were more influenced by the architects’ personal approaches and global society’s developments in art, leading to a change in form and details.