پیوند زیبایی و سه‌گانه شکل، عملکرد و معنا؛ تفسیری پدیدارشناسانه از تجربۀ زیبایی‌شناسی حضور در پل خواجوی اصفهان

بیان مسئله: حکمت زیبایی معماری کهن این سرزمین، هنوز یکی از پرسش‌های اساسی است که پژوهش‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. این مسئله با وجود بحران زیبایی‌شناسی معماری معاصر و خلا نظریه‌پردازی در این زمینه و به ویژه در دورانی که معماری معاصر ما نسبتی با مقولۀ زیبایی از دریچۀ تفکر و معماری ایرانی ندارد، تامل‌برانگیزتر شده است. اگرچه بسیاری از مطالعات در متون مکتوب به جای‌مانده از متفکران اسلامی و ادبیات دینی به طرح و تفسیر این مقوله پرداخته‌اند، ولی بدون شک تنها منبع موثق باقی مانده از آن دوران که بتوان مفاهیم و لایه‌های پنهان زیبایی را از دل آنها آشکار ساخت، آثار هنری به جای مانده است. هدف: بر این اساس این پژوهش سعی دارد با رجوع به یکی از آثار زیبای به جای مانده از عصر صفوی (پل خواجو)، بنیان‌های هستی‌شناسانۀ زیبایی را در این اثر بیرون بکشد و نشان دهد زیبایی در این بنا چگونه در تناسب با معماری شکل گرفته است. روش تحقیق: برای آشکارگی سرشت زیبایی، از روش پدیدارشناسی استفاده شده است و متاثر از الگوی ماکس وان مانن، تجربه‌های زیستۀ چهار گروه از افراد در حین حضور و بودن در بنا مورد تفسیر قرارگرفته است.نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که جهت‌گیری معماری معاصر به سمت یکی از مقولات فرم، عملکرد و معنا، منجر به آن شده که دیگر معماری نتواند واجد آن فضاهای زیبا و سرورانگیز گذشته باشد. در حقیقت، معماری زمانی زیباست که بتواند به هر سه مقولۀ فرم، عملکرد و معنا به خوبی پاسخ دهد. همچنین هفت مولفۀ زندگی، بیخودی، اصالت، غنای متن، منطق، شاعرانگی و تفکر حیرت به عنوان ساخت‌های هستی‌شناسانۀ زیبایی در پل خواجو به دست آمد. ساخت‌هایی که بتوانند با تبدیل‌شدن به ساختارهای متفاوت در معماری، در خلق فضایی زیبا مورد استفاده قرارگیرند.

Union of Beauty with the Triad of Form, Function, and Meaning; A Phenomenological Interpretation of the Esthetic Experience of Attending Isfahan’s Khaju Bridge

Problem statement: The beauty of Iranian ancient architecture is still an essential question, which has invited numerous investigations. This requires even further contemplation in the milieu of present esthetic crisis in contemporary architecture and the associated vacancy of theory, particularly when our contemporary architecture is lacking any relevance to categorical beauty from the viewpoint of Iranian thought and architecture. Many studies inherent in the religious literature and the textual works by Islamic thinkers have attempted to deal with and explain this question. However, the only authentic sources to elicit and reveal the hidden layers of beauty are undoubtedly the remaining artistic works.Research objectives: This study of Khaju Bridge, an authentic work remaining from the Safavid era, attempts to elicit the ontological foundations of beauty in this artwork and reveal how beauty has found its embodiment and form in the architecture of this building. Research method: The phenomenological approach was adopted to disclose the nature of beauty and the lived experiences of four groups attending the bridge were studied under the influence of Max van Manen.Conclusion: The findings suggest that contemporary architecture is no longer able to create beautiful and exhilarating spaces due to its lateralization towards form, function, or meaning. Indeed, architecture is beautiful when it can properly respond to the triad of form, function, and meaning. Moreover, seven components, i.e. vividness, selflessness, originalityauthenticity, artistic richness, logicality, poetry, and thoughtwonder, were identified as the ontological constructs of beauty in Khaju Bridge, to be used to create beautiful spaces in the process of their transformations into various structures.