بررسی مدارس نوین اصفهان در اواخر دورۀ قاجار و دورۀ پهلوی اول براساس عوامل شکل‌گیری و اجزای کالبدی

بیان مسئله: بروز موج نوگرایی در تاریخ معاصر ایران موجبِ پیدایش مدارسی به شیوۀ اروپایی در کشور و شهر اصفهان شد. این مدارس از نظر محتوای دروس و معماریِ بنا با مدارس سنتی متفاوت بودند. در اواخر دورۀ قاجار و دورۀ پهلوی اول، به تبع افزایش جمعیت در ایران و نیز سیاست دولت وقت در زمینۀ توسعۀ کمّی مدارس به‌منظور تربیت نیروی متخصص، ساخت مدارس در دستور کار قرار گرفت. اهمیت تحقیق حاضر از آن حیث است که اکثر پژوهش‌ها دربارۀ معماری مدارس اصفهان به مدارس سنتی (مدارس علمیه) شهر اصفهان می‌پردازند، و به معماری مدارسِ معاصر، خصوصاً در دوره‌های مذکور، و روند شکل‌گیری آن کمتر توجه شده است. هدف پژوهش: این پژوهش در پی شناخت عوامل تاریخیسیاسی، فرهنگی و اجتماعیِ تاثیرگذار بر شکل‌گیری مدارس نوین اصفهان در دوره‌های مذکور، و شناخت ماهیت معماری و مقایسۀ ساختار کالبدی و شیوۀ معماری این مدارس با یکدیگر است. روش پژوهش: مطالعۀ حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و موردپژوهی انجام شده است. پنج مدرسه به‌عنوان نمونۀ موردی برگزیده شدند و تاریخچۀ شکل‌گیری آن‌ها با روش کتابخانه‌ای و اسنادی مورد مطالعه قرار گرفت؛ سپس، با روش میدانی، اطلاعات مدارس کامل شد و این مدارس براساس هدف پژوهش با یکدیگر مقایسه شدند. نتیجه‌گیری: از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری مدارس نوین می‌توان به انقلاب مشروطیت، نقش حکومت پهلوی اول، میسیونرهای انگلیسی، و استادکارهای بومی شهر اشاره کرد؛ در مورد دورۀ پهلوی، تمایل حکومت به ایجاد شیوۀ باستان‌گرایی در معماری، در مورد میسیونرها، تحولات دو قرن نوزدهم و بیستم در اروپا و تغییر ساختار آموزشی غرب و احداث چند مدرسه در اصفهان توسط میسیونرهای فرانسوی و انگلیسی و تاثیر آن‌ها در ایجاد ساختار معماری مشابه مدارس غربی، و در مورد آخر حضور استادکارهای بومی (اصفهانی) در این شهر و تمایل آن‌ها به اجرای شیوۀ سنتی (اصفهانی) در معماری مدارس، تعیین‌کننده بوده‌اند. این عوامل در کنار هم منجر به ایجاد نوعی معماری تلفیقی در ساختمان‌های اکثر مدارس اصفهان در دوره‌های مذکور شده است.

Evaluation of Isfahan’s New Schools in the Late Qajar and the First Pahlavi Periods based on Shaping Factors and Physical Components

Problem statement: Modernization in contemporary Iranian history has led to the emergence of Europeanstyle schools and the city of Isfahan. These schools differed from traditional schools in terms of the content of the lesson and architecture. At the end of the Qajar period and the Pahlavi era, the construction of schools was on the agenda due to the growing population of Iran and the government’s policy of slightly expanding schools for training a specialized force. Most of the previous studies on the architecture of Isfahan schools have been focused on traditional schools (Isfahan schools) and less attention has been paid to the architecture of contemporary schools in the abovementioned and knowledge about the process of its formation is scarce.Research objective: The purpose of this study is to identify the historical, political, cultural and social factors influencing the modern schools in Isfahan in these periods and to understand the nature of architecture and to compare the physical structure and architecture of these schools with each other.Research method: This case study is descriptiveanalytical. Five schools were selected as case studies. Data on the history of the schools were gathered through relevant documents. Using field study, another set of data on these schools were collected then analyzed based on the aim of the study. Conclusion: The most important factors in the shaping of new schools are the constitutional revolution, the role of the Pahlavi government and the desire of the government to create the style of antiquity, the evolution in the 19th and 20th centuries in Europe, and the change of the Western educational system and the construction of several Europeanlike schools in Isfahan by French and English missionaries, the presence of native (Isfahani) architects in this city, and their desire to build traditional (Isfahani) style school architecture. Together, these factors have led to the creation of some kind of integrated architecture in the buildings of most Isfahan schools.