ارزیابی نقش عوامل کالبدی و عملکردی در اجتماع‌پذیری بازارهای سنتی ایران با استفاده از تکنیک نحو فضا (نمونۀ موردی: بازار تبریز)

بیان مسئله: اجتماع‌پذیری از مفاهیم مهم در فضاهای شهری چندمنظوره، جهت برقراری روابط مناسب اجتماعی در میان مردم است. یکی از نیازهای اساسی انسان، نیاز به برقراری ارتباط با دیگران است. پاسخگویی به نیازهای اجتماعی انسان و وقوع روابط اجتماعی، نیاز به یک مکان و فضای تعریف‌شده دارد. فضایی که بتواند مجموعه‌ای از روابط اجتماعی و فرهنگی میان گروه‌های مختلفی از مردم در مکانی خاص، برقرار کند. توجه به ابعاد اجتماعی فضا در بناها و یافتن ارتباط بین کیفیت‌های فضایی و مفاهیم اجتماعی از جمله اجتماع‌پذیری، در موفقیت این فضاها اهمیت زیادی دارد. بازارها از جمله فضاهای جمعی با پتانسیل اجتماع‌پذیری بالا در جامعۀ شهری بوده‌اند، به طوری‌که حیات شهر و بازار همواره به هم پیوندخورده و در بسیاری از موارد شهرها با بازارها معنی و مفهوم پیدا می‌کردند. امروزه به دلیل تغییر در ساختار فضاهای شهری، دگرگونی الگوهای زندگی مردم و عدم انطباق مناسب با فضای کالبدی سنتی، بازار درمعرض خطر تبدیل به فضای موزهبازار بدون توجه به جنبه‌های کالبدی و عملکردی گذشته آن، قرار گرفته است.هدف پژوهش: این پژوهش با هدف سنجش میزان اجتماع‌پذیری در بازار، شناخت بستر اجتماعی آن و عوامل موثر در کیفیت اجتماعی آن، با تحلیل ساختار، هم‌پیوندی، انسجام بازار و اولویت قراردادن جنبه‌های کالبدیعملکردی انجام شده است.روش تحقیق: این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و میدانی، و با استفاده از تکنیک نحو فضا (و نرم‌افزار دپث مپ) انجام شده است.نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد ارزش‌های فضایی و چیدمان فضا در قسمت‌های مختلف بازار، تفاوت‌های اساسی دارد، به طوری‌که ساختارمندی و انسجام اجتماعی بازار به‌ شدت کاهش‌یافته و میزان هم‌پیوندی خیابان‌های تازه احداث‌شده، افزایش یافته است. در نتیجه، لزوم توجه به تغییرات و پیامدهای حاصل از توسعۀ شهری از جنبۀ کالبدی و عملکردی، برای افزایش ویژگی اجتماع‌پذیری بازار مشهود و ضروری است.

Evaluating the Role of Physical and Functional Factors in the Socialization of Traditional Iranian Markets Using Space Syntax Technique (Case Study: Tabriz Bazaar)

Problem statement: Sociability is one of the crucial concepts in multifunctional urban spaces to establish appropriate social relations among people. One of the basic human needs is to communicate with others. Meeting social needs of a person and the occurrence of social relationships requires a defined place and space which can establish a set of social and cultural relationships among different groups of people in a particular place. It is essential to pay attention to the social dimension of space in buildings and to find the link between spatial qualities and social concepts, including socialization, in the success of these spaces. Bazaars have been among the community spaces with high social cohesion potential in urban society, so that the life of city and Bazaar have always been interconnected, and in many cases, cities gain meaning and notion by Bazaars. Today, due to the change in the structure of urban space and patterns of people’s lives, the impact of people’s lives and the lack of proper adaptation to the traditional physical environment, Bazaar is at the risk of becoming a museumBazaar place, paying no attention to the physical and functional aspects. Research objective: The purpose of this study is to measure the level of socialization in the market, recognizing its social context and factors affecting its social quality, by analyzing the structure, coherence, market cohesion and prioritizing physicalfunctional aspects. Attention to the social quality of Bazaar and the restoration of social life in it requires the recognition of its social context and effective factors.Research method: The research method in this article is descriptiveanalytical and uses UCL Depth Map software and Space Syntax’s Technique in order to measure the degree of Bazar socialization, understanding its social context and factors affecting the social quality of the Bazar, by analyzing structure, integration, Bazar solidarity, and prioritizing physicalfunctional aspects. Conclusion: The results show that the spatial values ​​of Space Syntax in different parts are fundamentally different so that the structure and social cohesion of Bazaar have significantly been reduced and the measure of the interconnectedness of the newly constructed streets has increased. As a result, the necessity of paying attention to the changes and consequences of urban development is evident from the physical and functional aspects to enhance the Bazaar’s social characteristics.