بازشناسی تطبیقی الگوهای هندسۀ فراکتال در معماری و منظر باغ ایرانی (نمونه موردی: باغ گلشن طبس)

بیان مسئله: امروزه بحث بازگشت به طبیعت و الگوبرداری از آن به‌عنوان یکی از ضرورت‌های مهم در دنیا مطرح شده است. معماران ایرانی در به‌کارگیری مقیاس و اتصال مقیاس‌های متفاوت به یکدیگر و همچنین در برخورد با طبیعت پیرامون موفق بوده‌اند. هندسه در عین مجرد‌بودنش مهم‌ترین زبانی است که معمار به‌وسیلۀ آن کیفیت‌های ویژۀ فضایی را می‌آفریند. هدف پژوهش: در این مقاله به موضوع باغ گلشن با بیان ویژگی‌هایش (دوران‌گرایی، رویش‌گرایی، درون‌گرایی و مرکزگرایی، قرینگی، چندلایگی) در باغ‌آرایی ایرانی پرداخته شده است، درصورتی‌که هندسۀ فراکتال دارای ویژگی‌هایی شامل (هندسۀ غیرخطی، بی‌نظمی، غیرمتعارف، هندسۀ نااقلیدسی، آشوب‌زدگی و قوانین خاص) است که بیانی از طبیعت‌گرا‌بودنش و نداشتن سکون و آرامش هندسه‌ای است.روش پژوهش: روش کار، استدلال منطقی از نوع توصیفی-تحلیلی و شامل دو مرحله است؛ اول، مطالعات کتابخانه‌ای و استدلال برای تبیین اعتبار درونی هندسۀ باغ ایرانی؛ دوم، تفسیر رابطه‌ای جدید میان یافته‌های حاصل‌شده از باغ گلشن طبس به‌عنوان نمونه‌ای از باغ ایرانی و مقایسه با هندسۀ فراکتال جهت تبیین اعتبار بیرونی.نتیجه‌گیری: آنچه از پژوهش حاضر برمی‌آید این است که اگر باغ ایرانی در نظام‌های ساختاری، گیاهی، آبیاری و کارکردی دارای ویژگی‌های فراکتالی باشد، می‌توان این ویژگی را به کل باغ تعمیم داد. باغ گلشن طبس به‌عنوان نمونه‌ای از باغ ایرانی با بهره‌گیری از تمامی ویژگی‌های هندسۀ فراکتال و با الهام از طبیعت و همچنین بهره‌مندی از انعطاف‌پذیری هندسه‌ای، معین و قابل شناخت در کل طرح و استفاده از فرمی همچون پنج‌ضلعی که در طبیعت فراوان دیده شده و قابلیت زیادی در فراهم‌کردن ویژگی‌های مذکور دارد، دارای اصول طراحی معماری فراکتال است.

Comparative Study of Fractal Geometry Patterns in Iranian Garden and Landscape Architecture (Case Study: Tabas Golshan Garden)

Problem statement: Today, returning to nature and patterning it seems to be one of the most important needs in the world. Iranian architects have been successful in applying scales and connecting different scales to one another, as well as facing nature around them. Geometry, while being abstract, is the most important language through which the architect creates specific spatial qualities.Research objectives: This article investigates Golshan Garden by expressing its features (rotation, egalitarianism, introversion, centeredness, symmetry, and multiplicity) in Iranian landscaping, while fractal geometry has features including nonlinearity, irregularity, imperfection and nonEuclidean geometry, chaos, and special rules, representing its naturalistic aspect along with the lack of rest and relation of geometries.Research method: A descriptiveanalytic approach has been employed consisting of two steps. The first step included library studies and reasoning to explain the internal validity of the geometry of Iranian garden. Second, the new relationship between the findings of Tabas Golshan Garden as an example of Iranian garden are interpreted and compared with fractal geometry to explain the external validity. Conclusion: It is found from the study that if the Iranian garden has fractal features in structural, vegetative, irrigation and functional systems, it can be extended to the whole garden. Tabas Golshan Garden as an example of Iranian garden represents fractal architecture design with all the features of fractal geometry and inspired by the nature as well as benefiting from geometric flexibility, definable and recognizable throughout the design and using a form such as the pentagon found in nature.