مطالعۀ نقوش زرتشتی ‌دوزی با رویکرد انسان‌شناسی هنر

بیان مسئله: هنر «زرتشتی‌ دوزی» نوعی سوزن ‌دوزی مخصوص بانوان زرتشتی است که پیشینۀ آن را می‌توان در ایران پیش از اسلام دانست. بسیاری از نقوش زرتشتی‌دوزی دارای معانی و ریشه‌های فرهنگی دینی و زیبایی‌شناختی است که تاکنون به آن پرداخته نشده و شناسایی آن می‌تواند معنای پنهان این نقوش را، که از دید برخی صرفاً نقوشی بدون معناست، آشکار کند.هدف پژوهش: به دلیل وجود نقش‌مایه‌های متفاوت و مفاهیم نمادین آن‌ها، پژوهش پیش رو در نظر دارد به بررسی و فهم نقوش هنر زرتشتی‌دوزی از دیدگاه فرهنگ و جامعۀ آفریننده‌اش بپردازد.روش پژوهش: این مقاله با رویکرد انسان‌شناسی هنر به‌دنبال پاسخ پرسش زیر است: معانی فرهنگی، معیارهای زیبایی‌شناختی و کارکردی نقوش زرتشتی‌دوزی چیست؟ جهت پاسخ به این پرسش براساس نظریات انسان‌شناسی هنر با استفاده از سه بعد معناشناختی، زیبایی‌شناختی و کارکردشناختی، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر پژوهش‌های میدانی، کتابخانه‌ای و مصاحبه، نقوش تزیینی تحلیل و بررسی شده‌اند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بر مبنای تحلیل معناشناختی بسیاری از نقوش یادآور کهن‌الگوهایی چون مادر و درخت است و این نقوش، که برخی از آنها روی لباس عروس کار شده، نمایانگر الهۀ زایش بوده‌اند و رابطۀ مفهوم و کاربرد را نشان می‌دهند. همچنین براساس تحلیل زیبایی‌شناختی ساختار، رنگ، فرم، بافت و ترکیب‌بندی با الگوی دوخت هماهنگ و دارای تعادل، تنوع و ریتم است. در تحلیل کارکردشناختی نیز نقوش بیشتر روی لباس زنان به‌خصوص عروس‌ها کار می‌شده و با کاربرد آن از نظر معنایی هماهنگ بوده و یادآور این دیدگاه آیین زرتشت است که تکلیف انسان را شاد زیستن می‌دانسته است.

Study of Motifs in Zoroastrian Needlework, Based on Anthropological Aspect of Art

Problem statement: The art of “Zoroastrian needlework” is a sort of traditional needlework clothing design, belonged to Zoroastrian ladies, dating back to preIslamic Iran. Majority of the Zoroastrian needlework motives contain some meanings and roots from religious culture and aesthetics point of view which are not explained so far and identification of these motives can reveal their meanings which some believe they are just simple designs without any hidden meaning. Research objectives: This study attempts to assess and understand the ornamental motifs of the Zoroastrian needlework from cultural and social point of view of the artists.Research method: This anthropological study of art tries to answer the following question: what is the cultural iconography, aesthetic items and function of the motifs of the Zoroastrian Needlework? In order to answer this question based on anthropology of art views, the motifs of the Zoroastrian Needlework were studied using descriptiveanalytical method by considering their iconography, aesthetic, and functions.Conclusion: The results show that based on iconography analysis, many of these motifs remind us of old archetype such as mother and trees, and using them on wedding dresses is a symbol of goddess of fertility. This shows a relation between concept and application. In addition, based on aesthetic analysis, the structure of color, form, texture and composition are according to their sewing patterns and poses balance, difference and rhythm. In function analysis, motives were used mostly for women’s clothing, especially their wedding dress which is exactly according to its function and shows view of Zoroastrian religion in which living happily is the human mission.