بازتاب آرکی‌تایپ‌های مادینه در معماری تاریخی ایران براساس آرای یونگ؛ رمزمادینگی در طرح‌واره‌های ماندالاوار معماری تاریخی ایران

بیان مسئله: باور به ذات مادینۀ هستی و تقدم آیین نیایشی ایزدبانوان در غالب تمدن‌ها پذیرفته شده است. طبق آرای یونگ این باور در قالب آرکی‌تایپ‌های مادینه (آنیما و مادر)، که عامل موثر درخلاقیت هنری است، در ناخودآگاه جمعی بشر نهادینه شده و به‌صورت رمزهای مادینه در آثار هنری مختلف تبلور می‌یابد. معماری آمیخته با خلاقیت و مظهری برای ارزش‌ها و باورهایی است که گاه در قالب رمزی بروز می‌یابند و بنابر آرای یونگ نمی‌تواند از تاثیر ناخودآگاه جمعی عاری باشد. واکاوی این تاثیر می‌تواند به شناخت جامع‌تر از میراث برجای‌ماندۀ معماری و عوامل موثر درآن بینجامد. مسئلۀ این پژوهش چگونگی تاثیرپذیری معماری تاریخی ایران از ناخودآگاه جمعی با تاکید بر رمزهای مادینه است. برای پیگیری این رمزها بررسی تمام مقیاس‌های معماری از طرح‌واره تا تزئینات ضروری است. این مقاله بر طرح‌واره‌ها متمرکز شده و از این رو تنها رمزهای هندسی را مد نظر خواهد داشت.  هدف پژوهش: در این پژوهش نگارندگان در پی پاسخ این پرسش‌اند که تاثیر ناخودآگاه جمعی در معماری تاریخی ایران چگونه قابل تبیین است و آرکی‌تایپ‌های مادینه در این آثار چگونه بازتاب یافته‌اند. روش تحقیق: این مقاله پژوهشی بنیادی است و با برخورداری از ویژگی‌های کیفی با اتکا بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و از طریق تحلیل محتوا و استنتاج منطقی متکی بر قیاس به بررسی آثار معماری تاریخی ایران و خوانش آنها براساس نظریۀ یونگ می‌پردازد. نتایج: نتایج نشان می‌دهد که معماری تاریخی ایران آرکی‌تایپ‌های مادینه را در مقیاس‌های مختلف، از طرح‌واره تا تزئینات، بروز می‌دهد. الگوهای هندسی پایدار در طرح‌واره‌ها غالباً در تعریف و شکل ماندالا قابل جمع‌اند که بنابر اسناد حاوی رمز مادینگی است و استمرار و دوام آنها، فارغ از مرزهای زمان و مکان، متکی بر ارزش‌های پایدار ناخودآگاه جمعی است.

Reflection of Feminine Archetypes in Iranian Historical Architecture through the lens of Jung;The Code of Femininity in the Mandala Schemas of Iranian Historical Architecture

Problem statement: Belief in the feminine essence of existence and the primacy of the divine worship of feminine god has been accepted in most civilizations. According to Jung’s viewpoints, this belief, which is an effective factor in artistic creativity, is institutionalized in the collective subconscious of humanity in the form of feminine archetypes (anima and mother), and is emerged as feminine codes in various artworks. Architecture is mixed with creativity and is a symbol of values and beliefs that sometimes emerge in a coded form and, according to Jung, it cannot be free from collective subconscious influence. An analysis of this impact can lead to a more comprehensive understanding of the legacy of the architecture and its contributing factors. Research objective: This paper focuses on finding the feminine archetypes codes in historical architecture of Iran and to follow these codes, it is necessary to examine all scales of architecture from schema to decorations. This article focuses on schemas and will, therefore, only consider geometric codes and aims to answer to these questions that how can the impact of the collective subconscious on Iranian historical architecture be explained and how are the feminine archetypes reflected in these works? Research Method: This paper is based on descriptive analytic method. Data have been collected based on documentary and library studies. Conclusion: The results of this study show that Iranian historical architecture represent feminine archetypes in different levels from schema to decorations. Mandala is a geometrical symbol that is related to feminine archetypes and is emerged in schemas, plans and decorative patterns in historical architecture of Iran.