تحلیل نقش روش زندگی طبقات اجتماعی در الگوی مسکن؛ نمونۀ موردی: خانه‌های اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی در اردبیل

بیان مسئله: انسان‌ها بر مبنای شیوۀ زندگی خود، نحوۀ سازماندهی، نوع و ساختار سکونتگاه‌های خود را شکل می‌دهند. در یک محیط ثابت وجود اختلاف‌هایی در سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی‌ و نمادین به شکل‌گیری طبقات اجتماعی مختلف و بالطبع به تفاوت‌هایی در روش زندگی می‌انجامد. بر همین اساس جستجو در چگونگی اثرپذیری الگو و ساختار خانه‌های طبقات اعیان و متوسط شهری اردبیل در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی از وضعیت طبقۀ اجتماعی ساکنان، از طریق بررسی تمایزها در ترکیب سرمایه‌ها و روش زندگی، مسئلۀ اصلی تحقیق را شکل داده است.هدف: اهمیت و ضرورت تحقیق در توجه به گونه‌های مختلف مسکن، به‌ویژه خانه‌های طبقۀ متوسط، پرتوافکنی بر بخشی از تاریخ معماری شهر اردبیل و توجه به نقش مولفه‌های غیرکالبدی (فرهنگ و جامعه) در معماری مسکونی است. تبیین تاثیر سرمایه‌‌های طبقات اعیان و متوسط جامعه در شیوۀ زندگی، و چگونگی اثرپذیری ساختار خانه‌ها از روش زندگی در نمونه‌های موردی هدف تحقیق حاضر است.روش تحقیق: روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی است. پس از تحلیل ابعاد کالبدی‌فضایی خانه‌ها، طی یک بررسی تطبیقی، تاثیر روش زندگی بر ساختار خانه‌ها براساس نسبت‌های سرمایه‌ در طبقات اعیان و متوسط مورد بحث قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق روش‌های مطالعات اسنادی، مصاحبه، مشاهده و بررسی‌های میدانی استخراج شده است.نتیجه‌گیری: براساس نتایج تحقیق، تفاوت عمده میان طبقات اعیان و متوسط شهر اردبیل در اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی که موجب تفاوت‌های کالبدی و فضایی در خانه‌ها شده است، متاثر از میزان سرمایه‌های اقتصادی آنها بوده است. مردم اردبیل در بسیاری از مولفه‌های سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی دارای اشتراکاتی با یکدیگر بوده‌اند. در این میان آنچه موجب تمایز طبقات می‌شده، نوع برخورد متفاوت در قبال این مولفه‌ها بوده است، به‌نحوی‌ که طبقۀ‌ اعیان اغلب در مواجهه با موضوعاتی چون جایگاه، روابط و هویت اجتماعی، سلیقه، ذائقه و... به ‌صورت پرتکلف‌تر و همراه با القای حس تمایز و تفاخر عمل می‌کردند. نمود فضاییکالبدی این موارد را می‌توان در ورودی، نما، فضای مهمان، فضاهای خدماتی، اثاث خانه، تزئینات و... در خانه‌های طبقۀ اعیان و متوسط مشاهده کرد.

An Analysis of the Role of Social class’s Lifestyle in the Pattern of Housing;Case Study: The late Qajar and Early Pahlavi Houses in Ardabil

Problem statement: Human beings shape the organization, and structure of their settlements, based on their lifestyle. On the other hand, in every environment, differences in social, economic, cultural, and symbolic capitals lead to the formation of different social classes and differences in the way of life. Accordingly, the search for how the pattern and structure of the houses of the upper and middleclasses of Ardabil in the late Qajar and early Pahlavi periods are shaped by the status of the social class of the inhabitants, is the main issue of research. Aim: The importance and necessity of research in regard to different types of housing, especially middleclass houses, irradiation on part of Ardabil›s architectural history, and attention to the role of Nonstructural components (culture and society) in residential architecture. The purpose of the present study is to explain the effect of different capital combinations of the middle and the upper classes on lifestyle and to analyze how the structure of houses is influenced by the way of life in the case studies. Research method: The research method is descriptiveanalytical. After analyzing the spatial dimension of the houses, during a comparative review, the effect of lifestyle on the structure of houses based on capital ratios in the middle and the upper classes has been discussed. Required information is extracted through documentary studies, interviewing, observing, and field studies. Conclusion: Findings of the study shows that physical and spatial differences in the houses of the upper and middleclasses of Ardabil in the late Qajar and early Pahlavi periods, has been influenced by the amount of their economic capital. Findings of the study shows that the people of Ardabil have been sharing each other with many components of social and cultural capitals. In the meantime, what made class differentiation was the kind of different approaches to these components. As the upper class often acted more deeply and in a sense of differentiation in the face of issues such as status, social relationships, taste, and so on. PhysicalSpatial representation of these items can be seen in the entrance, facade, guestroom, service spaces, home furnishings, and the decorations of the upper and middleclass houses.