کندوکاوی در ماهیت دگرگونی فضاهای شهری در شهرهای تاریخی ایران، مورد مطالعه: شهر اصفهان

بیان مسئله:بررسی تغییر کیفیت فضاهای شهری در دوره معاصر، حکایت از تاثیر نیروهایی خارج از این فضاها دارد که چالش‌های جدیدی را در مدیریت و ارتقای کیفیت فضای شهری، پیش رو قرار می‌دهد. مبتنی بر قدرت این نیروها، دگرگونی‌هایی که در طول تاریخ به صورت تدریجی صورت می‌گرفته، در زمان‌هایی کوتاه شکل می‌گیرد؛ لذا شناخت ماهیت دگرگونی شهری، دریچه‌های جدیدی را در زمینه نحوه مواجهه با چالش‌های معاصر را می‌گشاید. با وجود اهمیت این موضوع ، نگاه به ادبیات موجود نشان می‌دهد که این حوزه در مقیاس فضای شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف:با توجه به تغییرات سریع شهر و فضاهای شهری در دوره‌های معاصر، شکل دیگری از تحلیل فضای شهری باید مورد توجه قرار گیرد که در مطالعات کلاسیک تحلیل فضای شهری کمتر بدان پرداخته ‌شده‌است. شهرهای تاریخی بهترین بستر را برای این‌گونه تحلیل فراهم می‌آورند. روش تحقیق:این پژوهش با انتخاب شهر اصفهان به عنوان نمونه مورد مطالعه از یک‌سو در یک سطح کلان و با روش تفسیریتاریخی، به تحلیل دگرگونی در کلیت شهر پرداخته و از سویی دیگر با روش تحلیلیتوصیفی و استفاده از ابزارهایی چون تحلیل محتوای اسناد، بازدید میدانی و مصاحبه، به تحلیل نیروهای موثر بر شکل‌گیری و تحول فضاهای شهری جدید در اصفهان می‌پردازد. نتیجه‌گیری:نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم‌ترین نیروهای موثر در تغییر فضاهای شهری عبارت است از: حکومت، دولت، مردم، رویداد، فناوری، محیط و زمان؛ همچنین براساس تحلیل دگرگونی‌های کلان ساختار اصفهان، چنین برداشت می‌شود که در طول تاریخِ تحول اصفهان از دوره سلجوقی تا سه دهه اخیر، با وجود جهت‌های منفی دگرگونی فضاهای شهری در دوره پهلوی، روند تغییرات در کلیت شهر انسجامی دوسویه داشته و عمدتاً در مرکز شهر متمرکز بوده ‌است. در حالی که در دهه‌های اخیر، مناطق مرکزی و تاریخی شهر تغییرات سریع، مقطعی و گسسته‌ای را تجربه کرده‌اند و در مقابل آن، قطب‌های توسعه فضاهای شهری در خارج از شهر ایجاد شده که سبب شکل‌گیری دو نیروی متقابل بر دگرگونی کلیت شهر شده ‌است.

Investigating the Nature of Urban Space Transformation in Historic Cities ofIran (Case Study: Isfahan)

Problem Statement:A glance at the changes in the quality of urban spaces in our time would indicate the impact of outer forces that create new challenges in managing and improving the quality of urban space. Due to the power of these forces, transformations that once used to occur gradually throughout history are taking place much more quickly. Therefore, understanding the nature of urban transformation will open up new ways of coping with contemporary challenges for urban planners. A look at the existing literature shows that this issue has been treated insufficiently at the scale of urban space.  Aims:As a result of rapid urban transitions and subsequent fundamental transformations in urban spaces, there is a need for another form of urban space analysis that has received little attention in classical urban space analysis. Historic cities are a suitable context for this kind of analysis. Methodology:The present study on the one hand analyzes the macrolevel transformation of the city of Isfahan as a whole through an interpretivehistorical method and, on the other hand, investigates the forces affecting the formation and transformation of new urban spaces in Isfahan through an analyticaldescriptive approach and data collection methods such as document analysis, field observation, and interview. Conclusion:The results indicate that the most important forces of transition of the urban space include political system, government, people, events, technology, environment, and time. Also, analysis of major transformations in the macrostructure of Isfahan indicates that, during the history of the development of Isfahan from the Seljuk era (10371194), until the last three decades and despite the negative trends in urban space transformations during the Pahlavi period (19251979), the process of transition in the city has mainly focused on the city center. In recent decades, however, the central and historical areas of the city have experienced rapid, temporary, and discrete transitions whereas urban spaces outside the city have been developed, which have contributed to the formation of two opposing forces of urban transformation.