نقش قبله در جهت‌گیری مساجد سنتی شهر دزفول

بیان مسئله:از آغاز ورود اسلام، طراحی مساجد برای معماران اسلامی نه تنها اهمیت ویژه‌ای داشته، بلکه اهمیت آن در طراحی تمام عناصر آن به چشم می‌خورد و مسجد را به‌ عنوان شاخص‌ترین بنای معماری اسلامی معرفی کرده است. از دیرباز معماران و طراحان مساجد، از حفظ جهت‌گیری الهی تا سیر حرکت انسان از بدو ورود تا قرارگیری در راستای محور قبله، حفظ سلسله‌مراتب حرکتی، اصولی را ارزشمند دانسته‌اند.لذا مهمترین مسئله این پژوهش چیستی نقش قبله در سازماندهی فضایی مساجد است. بنا بر این مهم، به بررسی این اصل در معماری مساجد سنتی شهر دزفول از لحاظ توجه به محور فضایی و سلسله‌مراتب حرکتی پرداخته شده است تا زمینه‌ای برای طراحی و ساخت مساجد معاصر باشد. هدف:با توجه به اهمیت و نقش قبله در ساختار فضایی مساجد، پژوهش حاضر به تبیین نقش قبله در معماری مساجد سنتی شهر دزفول از لحاظ جهت‌گیری متاثر از محور قبله، ورود به بنا تا قرارگیری در راستای قبله، سلسله‌مراتب حرکتی و محور فضایی پرداخته است. روش تحقیق:این تحقیق از نظر روش تفسیریتاریخی و پژوهشی نمونه موردی با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای-اسنادی صورت گرفته است و جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات به صورت میدانی و استفاده از کروکی و نقشه صورت گرفته است. نتیجه‌گیری:تحلیل‌ها بیانگر آن است که در طراحی اکثر مساجد این شهر اهمیت‌دادن به محور قبله مورد توجه قرار گرفته است.به این ترتیب محورهای فضایی و سلسله‌مراتب حرکتی انسان از بدو ورود تا قرارگرفتن در راستای جهت قبله رعایت شده است.

The Role of Qibla in the Orientation of the Traditional Mosques in Dezful City

Statement of the Problem: : Since the advent of Islam, the design of mosques have been really important to the Islamic architects. Its importance is wellevident in the designing of all its elements which has introduced the mosque as the most outstanding edifice in Islamic architecture. Since long time ago, mosque architectures and designers have esteemed certain principles regarding the preservation of an orientation towards the God from the beginning of an individual’s entry to the mosque till facing towards the Qibla as well as the maintenance of hierarchal movements. Thus, the most important problem of the present study is the role played by Qibla in spatial organization of the mosque. Based thereon, the issue has been investigated in the architecture of the traditional mosques in Dezful in terms of the spatial axis and movement hierarchy considerations so that the ground could be set for the designing and constructing of the contemporary mosques. Purposes:According to the importance and role of Qibla in the mosques’ spatial structures, the present study elucidates the role of Qibla in the architecture of the traditional mosques in Dezful in terms of the orientation influenced by Qibla axis, Qiblaaligned entry to the building, movement hierarchy and spatial axis. Study Method: In terms of the method, the present study is recounted as an interpretationalhistorical research. The current study is also a case study that has been conducted relying on the librarydocumentary studies. The information and data have been collected based on a field research using maps and sketches. Conclusion:The analyses are indicative of the idea that Qibla has been a notable consideration in the design of the majority of the mosques in this city. This way, the spatial axis and movement hierarchies have been carefully observed in respect to the visitors from the very beginning of the entering to the mosque to taking a Qiblafacing position.