بررسی ساختار و زوایای دید باغ‌ایرانی در نگارگری ‌باغی و قالی‌های ‌باغی دوره صفویه

باغ ایرانی یکی از موضوعات تصویری رایج در حوزه نگارگری و قالی است. گونه‌های مختلف هنر ایرانی بعد از اسلام توجه خاصی به بازنمایی باغ داشته‌اند. پژوهش حاضر بر آن است که باغ‌ایرانی و ساختار باغ‌سازی دوره صفوی را در دو حوزه تصویری قالی و نگارگری مورد مطالعه قرار دهد. لذا این پژوهش به بررسی تطبیقی ترکیب‌بندی و زوایای دید در قالی‌های‌باغی و نقاشی دوره صفویه و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد تا از این طریق بتواند به ساختار طراحی باغ و نگاه تجسمی ناظر در این دو حوزه تصویری دست یابد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده، تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه جزیی‌نگر (استقرایی) انجام گرفته و پژوهش از نوع تحقیقات کیفی با رویکردی تطبیقی است. بخش اصلی مطالعات این پژوهش بر‌اساس داده‌های کتابخانه‌ای صورت گرفته است. هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار اصلی باغ در قالی‌ها و نگارگری‌های دوره صفوی است، تا به تفاوت‌ها و تشابهات دو حوزه تصویری در امر باغ‌سازی بپردازد. در همین راستا پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه نسبت ساختاری میان قالب باغ در نگارگری و قالی‌باغی عصر صفوی وجود دارد؟ فرضیه مقاله حاضر بر این است که دو قالب هنری قالی‌باغی و نگارگری دارای تاثیرگذاری متقابل و روابط بینامتنی هستند، لذا در پی مطالعات انجام گرفته در جامعه آماری دوره صفوی، از جمله 20 قالی و 46 نمونه نگاره که 5 نمونه از هرکدام به طور تصادفی جهت تجزیه و تحلیل انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند و با تجزیه و تحلیل آنها و با رویکرد ساختارشناسانه و بینامتنی، به اثبات فرضیه مورد نظر پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که ترکیب‌بندی باغ‌ایرانی در نگاره‌ها و قالی‌های‌باغی دوره صفویه برگرفته از الگوی چهارباغ بوده و تاکید بر مرکزیت حوض، شبکه آبرسانی جریان آب، تقارن، طبیعت‌گرایی، هماهنگی بین عناصر موجود در باغ و تفکیک فضاها تاکید دارد. زوایای دید موجود در این دو حوزه تصویری با توجه به موقعیت قرارگیری ناظر به لحاظ دیداری متفاوت است.