جایگاه تخصص میانی در نظام حرفه‌ای‌ای معماری و ساختمان (مطالعه موردی : دفاتر نظام‌مهندسی شهر قم)

مطالعه در مورد ساختار حرفه‌ایِ معماری از مسایل مهم مورد بررسی در دو دهه اخیر بوده است. ساختار عام نظام حرفه‌ای‌ ساختمان در ایران متکی بر دفاتر نظام مهندسی است که بخش مهمی از نیروی کار در آنها را کاردان‌های معماری و ساختمان تشکیل می‌دهند، کسانی که همواره در پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در حاشیه مانده‌اند. این پژوهش برای تبیین موقعیت کاردان‌های معماری، جایگاه دقیق شغلی آنها و میزان تاثیر آنها در طرح‌های معماری طراحی شده است. در بخش نخست، با راهبرد تفسیری تاریخی، به بررسی تطورات مفهوم تکنسین طراحی از دوره باستان تاکنون در ایران و جهان پرداخته می‌شود. در بخش دوم نیز با تحلیل منطقی وضعیت معاصر تعاریف شغلی کاردان‌ها در جهان، مدلی عمومی از این جایگاه به دست داده می‌شود. در بخش سوم با استفاده از مردم‌نگاری نیروی انسانی رده میانی دفاتر نظام مهندسی قم (با تکنیک‌های مشاهده طولانی، مصاحبه عمیق و مصاحبه عینی)، سعی شده است که وضعیت موجود با یافته‌های دو بخش قبلی مقایسه و نتیجه‌گیری شود. بررسی حاضر نشان‌دهنده آن است که در سیر تاریخی تطوّر جایگاه کاردان‌ها، وضعیت از تقسیم کار مبتنی بر مراتب تخصّص‌ها (حالت کارآموزی و شاگردی سنّتی) به سمت تقسیم کار مبتنی بر مراتب اجتماعی متمایل شده است. در نهایت چهار مدل اصلی از وضعیت اشتغال کاردان‌ها در جهان به ‌دست رسیده است. تمایز این مدل‌ها در مستقیم یا غیرمستقیم بودن واسطه‌گری کاردان میان طراح معمار و عوامل دیگر موثر در طرح (کارفرما، عوامل قانونی، مهندسین دیگر و عوامل اجرایی) است. در مورد دفاتر ایران، مطالعه موردی‌ در نظام مهندسی شهر قم، حاکی از آن است که وظایف دفتری، ارتباط با کارفرما و طراحی برخی پروژه‌ها، سه موضوعی است که در واقعیت رواج دارد، اما در حیطه رسمی شغل این افراد و آموزش آنها تعریف نشده است. این امر بازنگری در آموزش و الگوی شغلی این گروه را طلب می‌کند.

Middlerange Proficiency in the Professional Organization of Architecture and Building (case study: Design offices of engineer’s council of Qom)

The constructions of the building professional body has been a main research subject in recent two decades. In Iran, the construction industry is mostly based on an overwhelming pattern of mutual design practices where the majority of expert personals are design and construction technicians. But these human forces have always been marginalized within research discourse as well as the educational context of architecture.The study aims at clarifying the occupational position of draftspersons and construction technicians and their impact on architectural designs. The first part of the article, proposes a conceptual framework for studying status of architectural technicians from antiquity to present comparing Iran and the west. For the second part, a logical analysis of official documents is used to produce a general model of the subject. The ethnographical strategy is chosen for the third part of the research where middlerange forces of the small design practices of Qom are studied (using deep observation, deep interview, and objective questionnaire technics) to be compared with findings of previous studies and make conclusions. The results of this study show that draftsman place in its historical evolution has experienced a vast change from an expertisebased hierarchy towards societal hierarchy. The all models of the varieties of occupation patterns of building technicians around the world are summed up in four conceptual models. The difference of the models falls into directness or indirectness of the mediatory role of the technician between architectural designer and other human figures in design decision making (clients, law agents, other engineers of building and operational forces). For Iranian small design practices, official duties, integration with clients and designing of some small projects are three common roles of the technician that are not within their official defined education as well as professional place. This fact invites to a review of their education an occupational pattern.