فرهنگ‌تخریب یا تخریب‌فرهنگی...! بررسی نمونه‌هایی از رفتارهای فرهنگی به ‌عنوان عوامل مخرب در آثارِ تاریخی - فرهنگی ایران

آثار تاریخی، به‌جز این‌که تحت تاثیرِ روندِ طبیعی افول و زوال قرار دارند، در برخی موارد به طورِ کامل، قابل کنترل نیستند، همواره توسط عوامل متعدد دیگر نیز مورد تهدید و در معرض خطر هستند. از عوامل شناخته شده طبیعی و اقلیمی گرفته تا برخی رفتارهای انسانی. می‌توان گذشته از کنش‌های اجتماعی‌ ‌روانی که در مطالعات رفتارشناسی اجتماعی (جامعه‌­شناسی رفتاری) از آنها به عنوان وندالیسم یاد می‌کنند، پاره‌‌ای از رفتارهای انسانی خاص را مشاهده کرد که دارای ابعاد قابل بررسی و مهم در حوزه فرهنگ هستند و به ‌شکلی بسیار مهم و کاملاً قابل بررسی، ریشه در باورهای فرهنگی و بومی مناطق مختلف دارند و به‌گونه‌­ای عمیق مثل هر اعتقاد و باوری دیگر، برای ساکنان یک منطقه و باورمندان به آن دارای ارزش محسوب می­‌شوند. گاهی از اوقات، این­‌گونه باورهای فرهنگی و رفتارهای ناشی و متاثر از آن، به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به تخریب آثار فرهنگی‌‌تاریخی منجر می‌شوند. در حوزه­ حفاظت از ارزش‌­ها و مواریث فرهنگی (ملموس و ناملموس)، پرسش مهم آن است که کدام موضوع دارای اهمیت بیشتر است؟ به تعبیر دیگر؛ در نگهداشت کدام موضوع باید کوشش بیشتر کرد. اثرِ فرهنگی یا رفتارِ فرهنگی؟و آیا می‌توان به‌صورت توامان از تخریب آثار جلوگیری کرد و هم یک رفتارِفرهنگی را که اساسِ تعریف و غنا در منظرِفرهنگی است حفظ کرد؟ درکِ این موضوع که در حفاظت از مفهوم میراث ­فرهنگی به ویژه مفاهیم در ارتباط با منظرِفرهنگی، پیوستی غیرقابل انکار میان عناصر و آثار تاریخی و فرهنگی و باورها و رفتارهای متاثر از آن وجود دارد، می‌­تواند در فهم، تحلیل، معرفی آثار موثر واقع شود و در حیطه حفاظت، رفتاری مطمئن‌­تر و اصیل‌­تری را موجب شود. با این نگاه پژوهش حاضر، سه نمونه از این رفتارها را در چند حوزه کاملاً متفاوت از جغرافیای فرهنگیِ بزرگ و متنوعِ ایران مورد بررسی قرار داده است و با تشریحِ جنبه‌های فرهنگی، روانی و اجتماعی این‌گونه رفتارها، کوشش نموده با تحلیلِ چنین رفتاری، امکان حفاظت از موضوعات و مفاهیم مورد اشاره را بررسی کند.

The destructive Culture or destructed by culture…! A study on cultural practices and expressions as the primary causes for damages in historiccultural properties – A case study of Iran

Natural deterioration is only one of the identified threats to historic properties. There is a broader range of threats including natural and climatic effects and also human activities. The human acts are not limited to such antisocial behaviors that in behavioral sociology are known as vandalism; they also include culturally approved acts such as cultural rituals, etc. that are truly valued by their entire society. Sometimes these cultural acts could directly or indirectly cause damages to historic properties. This raises an important dilemma visàvis to the preservation of cultural heritage and its tangible and intangible values: What should we preserve, the cultural property or the cultural practice? How is it possible to prevent damages to historic properties, but also to be able to preserve cultural practices that are essential characters to Cultural Landscape richness? In the preservation of cultural heritage, and more particularly those subjects related to the cultural landscape, understanding the integrity of the historic property and its related cultural beliefs support its success and authenticity.This paper considers three such kinds of cultural behaviors from the wide variety of Iran’s cultural geography and analyzes their psychological, social and traditional aspects in order to examine the possibility of multipreservation methods for these difficult cases.