قواعد رسم‌الخط میرعلی تبریزی براساس نسخه خسرو و شیرین نظامی (محفوظ در گالری فریر 808 هجری قمری)

میرعلی ‌‌بن‌ حسن تبریزی ملقب‌ به «قُدوَه‌الکُتاب‌مُعَلی» از بزرگ‌ترین خوشنویسان عصر تیموری برای نخستین‌بار خوشنویسی نستعلیق را تحت قاعده و هیئتی متمایز درآورد. تنها اثر مرقومِ موثق میرعلی، نسخه خسرو و شیرین نظامی به‌تاریخ 808ه.ق/1406م محفوظ در گالری هنری فریر است که از منظر شیوه کتابت و رسم‌الخط اهمیت شایان توجهی دارد. برهمین اساس، موضوع این مقاله بررسی رسم‌الخط میرعلی تبریزی با تکیه بر این نسخه خطی است. هدف از انجام این مقاله شناخت شیوه و قواعد به‌کار رفته در خط میرعلی به‌عنوان نمونه‌های اولیه خوشنویسی نستعلیق است. همچنین در این‌راستا سعی شده است تا به این سوال‌ها پاسخ داده شود : 1. حُسن‌‌تشکیل در رسم‌الخط میرعلی تبریزی چگونه است؟؛ 2. قواعد حسن‌وضع در شیوه کتابت نستعلیق میرعلی چگونه است؟ این پژوهش به‌روش توصیفیتحلیلی انجام پذیرفته و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای(اسناد مکتوب) و میدانی(مشاهده مستقیم) است. حُسن‌تشکیل در نگارش میرعلی نشان می‌دهد که کشیدگی‌ها از قواعد معین و نسبتاً ثابتی تبعیت می‌کنند و غالباً کوتاه، تند و تیز هستند. فرم و تناسبات حرکتِ دومِ دوایر در تمام حروف به‌طور مشابه تکرار شده است. نقطه‌ها با شیبی یکسان، بدون گوشه‌های تیز و عرضِ کم‌تر از پهنای قلم اجرا شده‌اند. حُسن‌وضع در کتابت میرعلی به‌صورت حداقل یک کشیدگی در اکثر مصرع‌ها و حذف حروف پایانی و برخی نقاط ضروری حروف ظاهر می‌شود. افزودن نقطه به‌پیروی از سنت قدیم کتابت است و اتصال برخی از حروف احتمالاً تحت تاثیر خط تعلیق بوده است. اعراب‌گذاری و حرکات تزیینی به چند مورد جزئی محدود شده است.

The study of Mir Ali Tabrizi’s Orthography, Based on the version of Khusraw va Shirin by Nizami (Protected in Freer Gallery 808 A.H1406 A.D)

Mir Ali ibn Hasan Tabrizi known as "Qudwat alKuttab Moala", one of the greatest calligraphers of the Timurid era and the composer of Nastaliq script, established a distinct rule and form for this writing style for the first time. The only credible signed work of Mir Ali is a version of Nizami’s Khusraw u Shirin (808A.H1406A.D) in Freer gallery of art which is of great importance in terms of writing and orthography. Accordingly, the subject of this article is investigating the Mir Ali Tabrizi’s orthography, based on this manuscript. This study aims at identifying the style and rules used in Mir Ali’s calligraphy as the primary samples of Nastaliq. Also, it is tried to answer these questions: 1. How is the goodformation in Mir Ali Tabrizi’s writing? 2. How is the goodestablishment in Mir Ali’s Nastaliq writing style? This study was carried out through a descriptiveanalytical method and the data collection methods were a library (written documents) and field (direct observation). Goodformation in Mir Ali’s writing shows that elongations follow certain and relatively stable rules and are often short and sharp. The form and proportions of the second movement of the circles are similarly repeated in all letters. Dots have the same slope, with no sharp corners and less wide than the pen’s width. Goodestablishment in Mir Ali’s writing appears as at least one elongation in most hemistiches and the elimination of the final letters and some essential dots of the letters. Adding some dots follow the old tradition of writing, and joining some letters likely influenced by the Taliq script. Diacritic and decorative motions are limited to a few instances.