|
|
|
|
تحلیل اثرات گسترش برنامهریزی نشده کلان شهرها بر محیط طبیعی پیرامون : رویکردی ویژه به منطقه کلان شهری تهران
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
عبدی دانشپور زهره ,تارانتاش مسعود
|
|
منبع
|
باغ نظر - 1395 - دوره : 13 - شماره : 43 - صفحه:37 -60
|
|
چکیده
|
طرح مسئله : شهرهای بزرگ یا کلان‌شهرها در جوامع بیشتر و کمتر توسعه‌یافته، به منظور بهره‌مندی از صرفه‌های ناشی از مقیاس تشکیل شده و در پی آن، با ایجاد پیوندهای فضایی کارکردی با حوزه‌های پیرامون، منطقه‌های کلانشهری شکل می‌گیرند. این در حالی است که افزایش تمرکز و تشدید فعالیت‌ها (مسکونی و غیرمسکونی) در این منطقه‌های کلانشهری، همواره رابطه مستقیمی با افزایش صرفه‌های ناشی از مقیاس ندارد و آستانه‌های جمعیتی و اکولوژیکی، ظرفیت تمرکز و میزان گسترش آنها را تعیین می‌کنند. گذر برنامه‌ریزی‌نشده از این آستانه‌ها در بسیاری از منطقه‌های کلانشهری، منشا شکل‌گیری و انباشت مشکلهای فضایی بسیار، به ویژه در عرصه محیط طبیعی شده است. در بسیاری از تجربه‌های جهانی به ویژه در جوامع کمتر توسعه‌یافته‌ای که دارای سیستم و سازوکار برنامهریزی و مدیریت شهری کارآمد نیستند، گسترش کلان‌شهرها به سوی محیط‌های پیرامون، برنامهریزی نشده است و اثرات آن بر محیط طبیعی، نه از پیش تدبیر شده است و نه اندیشیدن و تدبیر شیوه‌ها و راه‌های رویارویی با چنین مشکل‌هایی، در نظر گرفته شده است. چنین اغماض مهمی، به تولید و بازتولید مشکلهای گسترده و پابرجایی چون اغتشاش فضایی (با توجه به تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سازمانی و کالبدی) و تشدید یا بازتولید مشکلهای از پیش موجود، و موجب اتلاف منابع حیاتی جوامع و نیز اتلاف سرمایه‌هایی چون سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی یا طبیعی شده است و می‌شود. هدف: هدف این مقاله پرداختن به بحث عدم برنامهریزی برای فضاهای شکل‌گرفته در اثر گسترش کلان‌شهرها در منطقه‌های کلانشهری و در فضای تحلیل مورد نظر این مقاله، یعنی منطقه کلانشهری تهران، و نیز اندیشیدن در مورد پیامدهای چنین گسترشی در فرایندهای برنامهریزی و سیاست‌گذاری کلان‌شهرها و منطقه‌های کلانشهری است؛ با این مقصود که بتوان با تولید و بازتولید مشکلهای گسترده و پابرجا در این زمینه رویارویی کرد. بر پایه تحلیل اثرات گسترش برنامه‌ریزی‌نشده منطقه کلانشهری تهران بر محیط طبیعی پیرامون آن است که می‌توان به تولید پیشنهادهایی (در سطوح راهبردی و عملیاتی یا تاکتیکی) با ماهیت دوگانه محتوایی و روندکاری به منظور سیاست‌گذاری و استقرار رهیافت و سازوکاری تدبیرشده برای برنامهریزی و مدیریت چنین منطقه‌هایی پرداخت. روش تحقیق : به منظور شناسایی و تحلیل تغییرات ناخواسته و منفی ایجاد شده در محیط طبیعی، ناشی از گسترش برنامه‌ریزی‌نشده در منطقه کلانشهری تهران، با رویکردی توصیفی تحلیلی، در این مقاله روش کاری متشکل از فرایندی سه مرحله‌ای اختیار شده است. در مرحله نخست پایه‌های نظری مرتبط با موضوع بازبینی و تجربه‌های جهانی جوامع بیشتر و کمتر توسعه‌یافته مورد مقایسه قرار می‌گیرند. در مرحله دوم روش‌های ارزیابی اثرات زیست‌محیطی بازبینی می‌شود. و در مرحله سوم، به کمک اصول راهنمای به دست‌آمده، اثرات گسترش منطقه کلانشهری تهران بر محیط طبیعی پیرامون آن، مورد شناسایی و تحلیل قرار می‌گیرند. دستاورد : دستاورد اصلی این مقاله، تحلیل اثرات منفی گسترش برنامهریزی نشده در منطقه کلانشهری تهران و بر پایه چنین تحلیل‌هایی، تاکید بر بایستگی استقرار سازوکار تدبیرشده برنامهریزی، سیاست‌گذاری، و مدیریت منطقه‌های کلانشهری، به ویژه در فضای تحلیل مورد نظر این مقاله است تا از طریق استقرار چنین سازوکاری، زمینه‌ای برای کاهش‌یافتن، گشوده شدن و پیشگیری از تشدید و بازتولید مشکل‌ها فراهم شود.
|
|
کلیدواژه
|
منطقه کلانشهری تهران، گسترش برنامه‌ریزی‌نشده، محیط طبیعی، ارزیابی اثرات محیطی، ردپای اکولوژیکی
|
|
آدرس
|
دانشگاه شهید بهشتی, دانشکده معماری و شهرسازی, گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای, ایران, دانشگاه شهید بهشتی, دانشکده معماری و شهرسازی, گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، گروه شهرسازی, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
m_tarantash@sbu.ac.ir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Analysing the impact of unplanned metropolitan growth on the peripheral natural environment: special reference to the metropolitan region of Tehran
|
|
|
|
|
Authors
|
Abadi Daneshpour Zohreh ,tarantash masoud
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|